PRAWO i WIĘŹ

Autonomiczność i specyfika regulacji niewypłacalności spółdzielni – wybrane problemy

Joanna Kruczalak-Jankowska — 2024-12-18

The issue of cooperative insolvency in Poland is relatively insignificant in terms of the number of debtors involved in these proceedings in recent years. Nevertheless, the insolvency of a cooperative evokes considerably stronger emotions in a somewhat different manner than in the case of a company. This is due, in part, to the special social role that is still attributed to cooperatives in the common opinion. Since 1920, the insolvency of cooperatives has been characterised by a certain degree of autonomy. The paper highlights the necessity to consider the specific symptoms of a financial crisis that are characteristic of entities engaged in professional business activities, despite the autonomy of cooperative insolvency. It is incumbent upon the competent management board in a cooperative to be aware of the consequences of such a crisis and the risk of personal civil and financial liability for failure to take action, which burdens its members in such a situation.

Management by competence

Artur Lis — 2024-12-18

Zarządzanie przez kompetencje jest nowoczesnym podejściem do zarządzania zasobami ludzkimi, które zyskało na znaczeniu w ostatnich dekadach. Koncepcja ta koncentruje się na identyfikacji, rozwijaniu i wykorzystywaniu kompetencji pracowników w celu osiągnięcia strategicznych celów organizacji. Kompetencje, rozumiane jako zestaw wiedzy, umiejętności, postaw i zachowań, odgrywają kluczową rolę w efektywności i konkurencyjności przedsiębiorstw. Artykuł ten ma na celu przedstawienie struktury i znaczenia zarządzania przez kompetencje oraz omówienie jego kluczowych elementów, korzyści i wyzwań.

Rola samorządów w systemie wspierania napływu bezpośrednich inwestycji zagranicznych

Rajmund Stapiński — 2024-12-18

The author aimed to identify the main motives of foreign direct investment inflows and correlate them with the national system of their support. The paper included a classification of forms of legal, economic and institutional support for investors. The consideration was aimed at indicating the role of local government units in servicing entrepreneurs, considering Poland as an investment destination.

Wybrane problemy prawa Piaskownic Regulacyjnych w wspieraniu działalności gospodarczej

Jan Olszewski — 2024-12-18

Niniejszy artykuł poświęcony analizie fragmentów Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/1689 z dnia 13 czerwca 2024 r. ustanawiającego zharmonizowane przepisy dotyczące sztucznej inteligencji. Fragmenty, które wybrano do analizy odnoszą się do nieznanej szerzej instytucji prawnej tzw. piaskownicom regulacyjnym. Instytucje te zgodnie z zaleceniami Komisji UE powinno masowo tworzyć do testowania sztucznej inteligencji w każdym obszarze gospodarki. Zaletą takiego testowania może być możliwość bezpiecznej weryfikacji wszelkiego typu strategii gospodarczych. Ponadto mogą być automatycznie i oddolnie uruchamiane. Przede wszystkim jednak mogą lepiej niż to jest obecnie zapobiegać wszelkiego typu nieprawidłowością, a czasem także złożonym problemom prawnym. Szczególnym walorem artykułu jest fakt, iż analizy dokonano na absolutnie najnowszym tekście tej regulacji jakim jest Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/1689 z dnia 13 czerwca 2024 r. które opublikowano 13 lipca 2024 r.

Realizacja zadań jednostek samorządu terytorialnego z zakresu ochrony zdrowia na przykładzie rozkładu godzin pracy aptek ogólnodostępnych

Oskar Bróż — 2024-12-18

W artykule wskazano podstawowe zadania jednostek samorządu terytorialnego z zakresu ochrony zdrowia, ze szczególnym uwzględnieniem obowiązku zapewnienia zaopatrywania ludności w produkty lecznicze w świetle nowelizacji artykułu 94 Pr.Farm. Co prawda zmiany sprecyzowały sposób finansowania dyżurów, nie rozwiązują jednak całkowicie problemu z ustaleniem rozkładu pracy aptek ogólnodostępnych znajdujących się na terenie powiatu, który powinien być dostosowywany do potrzeb ludności tego powiatu i pozwalać na realizację przez apteki zadań określonych w art. 87 ust. 2.

Mechanizm „poszukiwania wrogów” w zbiorowości społecznej jako wyraz patologii funkcjonowania instytucji. Ujęcie teoretyczno-metodologiczne

Arkadiusz Leśniak-Moczuk — 2024-12-18

The „secondary search” mechanism in a social community can be viewed as a symptom of the institution’s underlying pathology. It is a process whereby a problem arises or represents a threat to the opponent, while considering their accountability for various failures, difficulties or challenges facing the community. In order to gain access to scientific research, the extension of the „available search” is presented in two approaches. The first of these is analysed from a macrosocial point of view. This is an essential scientific presentation by Aaron Wildavsky, in which it is argued that the „enemy of effects” has full mobilisation effects. These effects help collective reactions to the perception of a threat. Furthermore, it is proposed that the „external enemy” can be caused by the cause of radical reforms. The second perspective is that of microsocial analysis, which is of great significance in a number of scientific fields. This includes the work of Muzafer Sherif, Vamik D. Volkan, Henri Tajfel and John C. Turner, Ervin Staub and Nick Haslam, who have demonstrated that the focus of the community on „searching for recipients” can mobilise them to achieve the goal. However, this is caused by issues and failures that have the potential to impede the development of the community, leading to stagnation or even regression.

Działalność organizacji kościelnych w Rzeczpospolitej Polskiej ze szczególnym uwzględnieniem spółdzielni socjalnych

Katarzyna Czop — 2024-12-18

Abstrakt

Różne społeczno-gospodarcze przemiany w latach ubiegłych są jedną z wielu przyczyn osłabienia więzi społecznych. Spowodowało to powstanie zagrożenia wykluczenia społecznego niektórych grup osób. W celu zwalczania tego zagrożenia polski ustawodawca wprowadził do systemu prawnego spółdzielnie socjalne, które działając wedle zasady „praca zamiast zasiłku” wspomagają osoby zagrożone wykluczeniem. Część tych spółdzielni jest zakładana przez organizacje powiązane z Kościołem Katolickim i tym sposobem stara się pomagać osobom potrzebującym. Niniejszy artykuł ma więc za zadanie omówienie tego właśnie zagadnienia.

Autonomia szkół wyższych w świetle orzecznictwa

Dominika Nowak — 2024-12-18

Autonomia szkół wyższych jest jednym z fundamentów systemu szkolnictwa wyższego. Stanowi istotny element gwarantujący swobodę w prowadzeniu badań naukowych, nauczaniu oraz kształtowaniu programów kształcenia, a także zarządzaniu szkołami wyższymi. W Polsce autonomia uczelni wyższych gwarantowana jest w przepisach zarówno rangi konstytucyjnej, jak i ustawowej, co podkreśla jej znaczenie dla funkcjonowania sektora akademickiego. Natomiast orzecznictwo sądowe odgrywa kluczową rolę w definiowaniu granic i zakresu autonomii szkół wyższych. Celem niniejszego artykułu jest analiza wybranych aspektów autonomii szkół wyższych w Polsce w świetle orzecznictwa sądowego. Przybliżony zostanie wymiar autonomii szkół wyższych w zakresie nauczania, nauki i swobody prowadzenia badań naukowych, prawnoorganizacyjnym i finansowym.

Praca osób skazanych w spółdzielniach socjalnych

Mikołaj Kantorowski — 2024-12-18

Praca osób skazanych w spółdzielniach socjalnych może być rozpatrywana na dwóch odrębnych płaszczyznach w zależności od charakteru kary, jakiej poddany jest sprawca czynu zabronionego. Rzeczona praca osoby skazanej może być rozumiana zarówno jako kara ograniczenia wolności wykonywana w formie nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne realizowane poprzez działalność spółdzielni socjalnej, jak i w formie zatrudnienia osoby odbywającej karę pozbawienia wolności w ramach działalności spółdzielni socjalnej.

Spółdzielnie socjalne mają zatem istotne znaczenie w przebiegu procesu resocjalizacji osób skazanych. Za ich pośrednictwem wymiar sprawiedliwości realizuje funkcję wychowawczą prawa karnego, której celem jest przywrócenie osoby skazanej na łono społeczeństwa. Współpraca wymiaru sprawiedliwości ze spółdzielniami socjalnymi pozwala bowiem zarówno na ukierunkowanie działań sprawcy czynu zabronionego na realizację nieodpłatnej pracy na cele społeczne poprzez uczestnictwo w działalności spółdzielni socjalnej, jak i daje skazanym odbywającym karę pozbawienia wolności możliwość resocjalizacji poprzez odpłatną pracę w ramach zatrudnienia przez spółdzielnię socjalną.

Nowe oblicze spółdzielczości: spółdzielnie energetyczne szansą dla polskiej Energiewende? Polsko-niemiecki kontekst porównawczy

Łukasz Mroczyński-Szmaj — 2024-12-18

Prezentowany artykuł jest próbą pochylania się nad zagadnieniem nowego oblicza spółdzielczości, jakim niewątpliwie są spółdzielnie energetyczne. Wykorzystany został do tego celu polsko-niemiecki kontekst porównawczy, biorąc także pod uwagę konieczność przeprowadzenia transformacji energetycznej na wzór niemieckiej Energiewende w Polsce. Aby dojść do niezbędnych konkluzji i ułatwić czytelnikowi kontekst, praca w duże mierze składa się z elementów o charakterze definicyjnym, historycznym czy statystycznym. Poczynione uwagi odnoszą się zarówno do procesów tworzenia, stosowania jak i wykładni prawa w ściśle określonym obszarze związanym ze spółdzielniami energetycznymi. Konkludując Autor potwierdza szansę na kluczową rolę spółdzielni energetycznych w procesie polskiej transformacji, określając na podstawie przeprowadzonego wywodu określone warunki.

Kryptowaluty – tarcza przeciw fiskalnemu mieczowi państwa

Stanisław Ludwikowski — 2024-12-18

Kryptoaktywa, potocznie zwane kryptowalutami stanowią namacalny element technologii blockchain. Mogą być także doskonałą formą alternatywnego inwestowania i stanowić alternatywę, dla systemu finansowego opartego na długu. Oprócz pełnej własności, uzyzkanej dzięki decentralizacji i łatwości przesyłania do dowolnej osoby na świecie, dają także duże możliwości zarobkowe, w tym także formę optymalizacji podatkowej. Z wysokim poziomem wolności wiąże się także wysoki stopień ryzyka i liczne niebezpieczeństwa. Jest to rynek młody, więc dotychczas unormowany w niewielkim stopniu. Zmiana zaszła po wprowadzeniu Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/1114 z dnia 31 maja 2023 r. w sprawie rynków kryptoaktywów. Jej przepisy oprócz nadania rynkowi pewnych ram definicyjnych oraz prawnych, stanowi również poważną przeszkodę dla podmiotów, które chciałyby wejść w ten rynek jako podmiot profesjonalnego świadczenia usług z wykorzystaniem technologii blockchain. Oprócz wyżej przytoczonego aktu prawa poddany analizie zostanie także projekt ustawy o kryptoaktywach, który ma uzupełnić lukę bezpośrednio w polskim porządku prawnym. Ma on liczne wady, takie jak nadmierne opłaty, czy wprowadzenie poważnych sankcji karnych. Z jeden strony poprawa bezpieczeństwa obrotu dla konsumentów technologii z drugiej radykalne podniesienie wymagań wobec podmiotów chcących świadczyć usługi profesjonalne.

Odpowiedzialność społeczna spółdzielni a przedsiębiorczość. Realizacja misji społecznej przy jednoczesnym osiąganiu celów biznesowych

Daria Kowalska — 2024-12-18

Obecnym modelem gospodarczym funkcjonującym w Polsce jest gospodarka rynkowa. Jak każdy typ zachowań państwa wobec gospodarki posiada ona swoiste wady i zalety. Jej wadą jest zjawisko wykluczenia pewnej niebagatelnej części społeczeństwa – np. osób uzależnionych, długotrwale bezrobotnych, czy osób z niepełnosprawnościami. Powodując tworzenie się całych obszarów strukturalnego bezrobocia. Z kolei ono przyczynia się do nawarstwiania negatywnych nastrojów, napięć a w konsekwencji konfliktów i polaryzacji społeczeństwa[1]. Uprzednio podejmowane przez ustawodawcę działania w celu zniwelowania tych negatywnych skutków, a zwłaszcza liczne próby podejmowane w ramach reintegracji osób wykluczonych społecznie z rynkiem pracy, nie przynosiły satysfakcjonujących rezultatów. Odpowiedzią na te problemy może być rozwój przedsiębiorczości społecznej, tj. spółdzielni socjalnych. Wartym zastanowienia jest więc fakt, czy możliwe jest jednoczesne realizowanie misji społecznych przez spółdzielnie socjalne, tak aby jednocześnie osiągać coraz większe zyski, a tym samym realizować kolejne cele biznesowe.

[1] M. Kawa, W. Kuźniar, „Spółdzielnie socjalne jako instytucje odpowiedzialności społecznej”, Nierówności Społeczne a Wzrost Gospodarczy, nr 48 (4/2016), nr 48, s. 389.

Sytuacja procesowa członków konsorcjum

Tomasz Szanciło — 2024-12-18

Sytuacja procesowa członków konsorcjum jest złożonym zagadnieniem, które należy rozważać odrębnie w zakresie legitymacji biernej i czynnej. W pierwszym przypadku odpowiedzialność konsorcjantów jako dłużników w każdej sytuacji powoduje, że zachodzi po ich stronie współuczestnictwo materialne zwykłe. W drugim przypadku ich sytuacja zależy od tego, z jaką umową konsorcjum mamy do czynienia i czy umowa zawarta z inwestorem zawiera ustalenia odnośnie do jego odpowiedzialności w stosunku do konsorcjantów. Jeżeli konsorcjum stanowi spółkę cywilną, wszyscy konsorcjanci mają łączną legitymację do dochodzenia wierzytelności wchodzącej w skład majątku wspólnego tej spółki, a od chwili rozwiązania spółki każdemu konsorcjantowi przysługuje legitymacja procesowa co do odpowiedniej części ułamkowej (art. 875 § 1 k.c.). Jeżeli konsorcjum nie stanowi spółki cywilnej, sytuacja procesowa konsorcjantów zależy od tego, czy świadczenie zamawiającego (inwestora) ma – z natury świadczenia lub z woli stron – charakter podzielny czy niepodzielny, ewentualnie czy w umowie o wykonanie zamówienia publicznego strony wprowadzą postanowienie w przedmiocie solidarności wierzycieli.

Interes wspólny a interes grupowy we wspólnocie mieszkaniowej (na przykładzie uchwały dotyczącej zmiany ustawowego wskaźnika partycypacji w kosztach utrzymania nieruchomości wspólnej)

Iwona Szymczak — 2024-12-18

Przedmiotem tego artykułu jest ukazanie różnych interesów majątkowych, które mogą występować we wspólnocie mieszkaniowej. Celem opracowania, jest objaśnienie, w jaki sposób można je zidentyfikować, a w szczególności wskazanie, w jakiej strukturze własnościowej może nastąpić ich konflikt. Przede wszystkim chodzi o taką postać naruszenia, w którym właściciel(-e) większościowy (posiadających większość udziałów w nieruchomości wspólnej) narusza indywidualne prawa mniejszościowego właściciela. Badania przeprowadzono w oparciu o przykład uchwały wspólnoty mieszkaniowej dotyczącej zmiany ustawowego kryterium podziału kosztów utrzymania nieruchomości wspólnej. Przeprowadzona analiza prawna zmierza do wykazania, że w polskim systemie prawnym istnieją wystarczające instrumenty prawne – wynikające zarówno bezpośrednio z ustawy, jaki i z koncepcji wypracowanych przez doktrynę, – na podstawie których sąd może przywrócić równowagę interesów, jeśli wspólnota mieszkaniowa podejmie uchwałę, której wykonanie prowadzi do takiego naruszenia, i przez to grozi bezprawnym uszczerbkiem dla mniejszościowego właściciela. W uzasadnieniu tego stanowiska odwołano się także do zagranicznych rozwiązań, mianowicie do austriackiej ustawy o własności lokali oraz niemieckiej ustawy o własności lokali.

Obrót cywilnoprawny nieruchomościami w ramach kooperatyw mieszkaniowych

Sebastian Wojdył — 2024-12-18

The paper discusses the peculiarities of real estate transactions regarding the functioning of civil law transactions of the new institution of housing cooperatives. As part of the inspiration of the regulation, attention was paid to the historical reference to analogous solutions functioning both abroad (especially in the field of the so-called Antigonish movement) and solutions functioning in Poland (including Kooperatywa Mieszkaniowa Pomorze or Wrocławska Kooperatywa Mieszkaniowa). Because of the signaled problem of naming and its translation into foreign languages, the concept of using the term community housing (co-housing). The divergence of the institution with the solutions operating within the framework of cooperative law was emphasized, where the only link between the two solutions is the possibility of transferring rights and obligations to the newly established housing cooperative.

Wybrane aspekty prawne związane z dziedziczeniem środków pieniężnych zdeponowanych na rachunku bankowym oraz powiązane z nimi obowiązki informacyjne banków

Barbara Bajor — 2024-12-18

Celem artykułu jest zwrócenie uwagi na kilka wybranych aspektów prawnych związanych z problematyką dziedziczenia środków pieniężnych, które zdeponowane są na rachunku bankowym, ze szczególnym podkreśleniem obowiązków banków w przypadku śmierci posiadacza rachunku bankowego. Uwaga zostanie zwrócona na sytuację, gdy spadkodawca nie pozostawił żadnej dyspozycji co do losów środków pieniężnych i w szczególności na przypadki tzw. „uśpionych” rachunków. Uzupełnieniem rozważań jest wskazanie na rozwiązania prawne pozwalające na złożenie przez posiadacza rachunku dyspozycji na wypadek śmierci w odniesieniu do środków pieniężnych zdeponowanych na rachunku bankowym i związane z tym obowiązki informacyjne banku jak też możliwość sporządzenia zapisu windykacyjnego, którego przedmiotem są środki pieniężne.

Sed quis custodiet ipsos custodes?

Paweł Jurczyński — 2024-12-18

This paper aims to analyze the role and competencies of the Polish Financial Supervision Authority in the supervision of the capital market, including the nature and type of sanctions applied by it, as well as to examine whether the model of judicial, administrative control of the Polish Financial Supervision Authority’s decisions regarding the application of sanctions adopted by the legislator guarantees the supervised entities an appropriate standard of protection of their rights. The conclusions from these analyses will then be used to formulate de lege ferenda postulates on the discussed topic.

Międzynarodowe standardy w zakresie prawa do mieszkania

Agata Hauser — 2024-12-18

W artykule przedstawione zostały międzynarodowe standardy dotyczące prawa do mieszkania. Analizie podjęto w szczególności przepisy Międzynarodowego Paktu Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych, jak i Europejskiej Karty Społecznej/Zrewidowanej Europejskiej Karty Społecznej. Analiza wykazała, że organy monitorujące wykonywanie wskazanych umów międzynarodowych wypracowały dobrze rozwinięte i co do zasady spójne standardy dotyczące prawa do mieszkania. Obejmują one in. Określenie adekwatności, kwestię ochrony grup marginalizowanych praz ochronę przed eksmisjami. Istotnym elementem ochrony jest także zapewnienie odpowiednich gwarancji proceduralnych oraz dostępu do środków ochrony prawnej.

Rekompensata za utratę mieszkania jako istotny element przywracania ładu powojennego. Praktyka międzynarodowych mechanizmów kompensacyjnych

Aleksandra Mężykowska — 2024-12-18

Ostatnie dekady dostarczają coraz większej liczby przykładów sprawnie funkcjonujących międzynarodowych mechanizmów kompensacyjnych, których zadaniem jest zrekompensowanie szkód wyrządzonych jednostkom poprzez zniszczenia domów i mieszkań najczęściej w wyniku konfliktów zbrojnych. Możliwość odzyskania utraconego mienia czy powrotu do dawnego miejsca zamieszkania realizuje szersze cele niż tylko sprawiedliwość indywidualna. Pozwala na przynajmniej częściowe odwrócenie skutków czystek etnicznych, odtworzenie struktury ludnościowej, a wypłata rekompensat za utracone mienie stanowi element partycypacji w powojennej rekonstrukcji. Celem artykułu jest syntetyczne przedstawienie funkcjonujących w przeszłości, ale też najnowszego międzynarodowego mechanizmu przewidującego rekompensaty za utracone mienie – Rejestru Szkód dla Ukrainy. Objęcie indywidualnymi reparacjami naruszeń prawa własności (które zaliczane jest przecież do II generacji praw człowieka) w postaci zniszczenia mieszkań i domów, i niejednokrotne nadanie im priorytetowego charakteru dowodzi wagi, jaką społeczność międzynarodową przypisuje prawu do mieszkania, którego realizacja może stanowić element przywracania ładu powojennego.

„Prawo do mieszkania” a minimum egzystencji – analiza gwarancji konstytucyjnych

Mariusz Jabłoński — 2024-12-18

W Konstytucji RP z 2 kwietnia 1997 roku nie formułuje się w sposób jednoznaczny treści prawa do mieszkania. Podkreśla się jednakże, iż władze publiczne prowadzą politykę sprzyjającą zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych obywateli, w szczególności przeciwdziałają bezdomności, wspierają rozwój budownictwa socjalnego oraz popierają działania obywateli zmierzające do uzyskania własnego mieszkania (art. 75 ust. 1). Pojawia się więc fundamentalne pytanie, co rozumieć należy pod pojęciem „prawa do mieszkania” - czy ma ono charakter samodzielny (odrębny), czy też sprzężony (wynikowy) rozumiany jako zapewnienie ochrony dedykowanej, której aktywizowanie ziszcza się jedynie wtedy, gdy zagrożone zostaje minimum egzystencji jednostki oraz jej najbliższych członków rodziny.

Konstytucyjne źródła „prawa do mieszkania”

Piotr Polak — 2024-12-18

„Prawo do mieszkania” jest coraz częściej pojawiającym się hasłem w debacie publicznej. Z punktu widzenia prawnego, prawo takie nie zostało jednak zagwarantowane. Nie znaczy to jednak, że problemy mieszkaniowe nie są dostrzegane przez prawodawcę. W Konstytucji RP z 1997 r. znajduje się kilka rozwiązań, które można zbiorczo określić jako prawa mieszkaniowe. Celem niniejszego artykułu jest ich przedstawienie oraz wskazanie możliwych sposobów realizacji w ustawodawstwie i orzecznictwie. W kolejnych częściach artykułu poddano zatem analizie kwestię ochrony własności i innych praw majątkowych, ochronę lokatorów i najemców, nienaruszalność mieszkania, politykę sprzyjającą zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych obywateli, a także możliwość prokonstytucyjnej wykładni przepisów odnoszących się do tej problematyki.

Wybrane aspekty pomocy społecznej dla osób bezdomnych na przykładzie mieszkań treningowych i wspomaganych

Dominika Cendrowicz — 2024-12-18

Bezdomność w kontekście społecznym jest zjawiskiem niezwykle złożonym, którego nie da się opisać za pomocą jednej uniwersalnej definicji, ani rozwiązać za pomocą jednej formy pomocy udzielanej osobom bezdomnym. Konieczne jest zatem wypracowanie nowych instrumentów pomocy osobom bezdomnym, które umożliwią im wyjście ze stanu bezdomności poprzez nauczenie ich samodzielnego życia lub wsparcie w codziennym funkcjonowaniu. Przedmiotem publikacji jest analiza aspektów prawnych związanych z pomocą społeczną dla osób bezdomnych w formie mieszkań treningowych i wspomaganych. Dokonane zostanie również porównanie wskazanych form pomocy dla osób bezdomnych z udzielanym im wsparciem w placówkach tymczasowego schronienia jak schroniska dla osób bezdomnych, noclegownie i ogrzewalnie.

Obowiązki państwa wynikające z praw mieszkaniowych w świetle orzecznictwa ETPC

Anna Młynarska-Sobaczewska — 2024-12-18

Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności nie przewiduje praw socjalnych i nie wyznacza kierunków polityk społecznych. Jednak ochrona praw związanych z zaspokojeniem potrzeb mieszkaniowych znajduje się w obszarze zainteresowań Trybunału na podstawie przepisów Konwencji, w szczególności art. 8 i 6 oraz art. 1 Protokołu 1 oraz art. 2 Protokołu 4. Z wypowiedzi Trybunału można zrekonstruować ramy prawne zobowiązań państw w ramach poszanowania i ochrony prawa do mieszkania na gruncie europejskiego systemu ochrony praw człowieka. Jak wykazuje analiza orzecznictwa, obowiązki te mają w przeważającej części charakter proceduralny. Na szczególną uwagę zasługują także potraktowanie ochrony prawa do mieszkania w stosunkach horyzontalnych oraz katalog dóbr uznanych przez Trybunał za legitymowane cele ochrony wobec praw do mieszkania.

Prace parlamentarne nad projektami ustaw reprywatyzacyjnych w Senacie I i Sejmie X kadencji

Anna Korzeniowska-Lasota — 2024-12-18

The political changes that took place after 1989 gave hope to many citizens for regaining their lost property, both that related to the post-war change of the state's eastern border and taking over property without compensation. And although the issue of re-privatization was present in the political discourse, it caused so much controversy that, despite the legislative initiatives undertaken, it was not comprehensively regulated. The paper presents drafts of reprivatization laws on which the Senate of the 1st term of office and the Contract Sejm worked. It presents the parliamentary discussion surrounding the issue of reprivatization and the most important problems that caused the work on all the acts submitted in the Sejm of the 10th term to fail.

Prawo zatrzymania w sporze frankowym

Łukasz Węgrzynowski — 2024-12-18

Prawo zatrzymania jest konstrukcją, która stała się niezwykle popularna w ostatnich latach, zwłaszcza w sporach frankowych. Bliższa analiza prowadzi jednak do wniosku, że konstrukcja ta rodzi szereg trudności interpretacyjnych. Szczególne wątpliwości rodzi ocena, czy umowa kredytu jest umową wzajemną, gdyż tylko w razie nieważności umowy wzajemnej dopuszczalne jest powołanie się na praw zatrzymania. Inna kwestia niejasna dotyczy tego, czy prawo zatrzymania może chronić wierzytelność, która nie jest wymagalna. Duże wątpliwości rodzi możliwość powołania się na prawo zatrzymania gdy uprawnionemu przysługuje również zarzut potrącenia. Wreszcie, niezbędne jest wyjaśnienie czy możliwość złożenia oświadczenia o skorzystaniu z prawa zatrzymania nie godzi w ochronę konsumenta wynikającą z przepisów o niedozwolonych postanowieniach umownych.

Roszczenia pracowników szczególnie chronionych z uwzględnieniem możliwości złożenia wniosku o zabezpieczenie roszczeń poprzez obowiązek dalszego zatrudnienia na podstawie art. 755 ⁵ Kodeksu postępowania cywilnego – wybrane zagadnienia

Justyna Świątek-Rudoman — 2024-12-18

Pracownicy szczególnie chronieni są wyjątkowo narażeni na rozwiązanie stosunków pracy. Z tego powodu niezwykle istotne jest przyznanie im szerszej gwarancji zatrudnienia w przepisach nie tylko materialnego, ale także procesowego prawa pracy. Klauzulę zasad współżycia społecznego, zwłaszcza w stosunku do tych pracowników, należy stosować niezwykle ostrożnie tj. mając na uwadze wszystkie okoliczności konkretnego przypadku, a także zakorzenioną w tradycji regułę tzw. „czystych rąk”. Z kolei wprowadzenie do systemu prawa procesowego art. 755 ⁵ kodeksu postępowania cywilnego w postaci zabezpieczenia roszczeń pracownika szczególnie chronionego, poprzez zobowiązanie pracodawcy do jego zatrudnienia aż do prawomocnego zakończenia postępowania, rodzi pytanie o bardzo ograniczony zakres kompetencji sądu w przypadku obligatoryjności jego orzeczenia. Na tle tej nowej regulacji powstał także problem kształtu tego stosunku pracy, możliwości jego zmiany oraz wiążących się z tym konsekwencji w zakresie uprawnień i obowiązków pracownika i pracodawcy.

Powrót do koncepcji pełnomocnictwa opiekuńczego. Uwagi na tle analizy instytucji ubezwłasnowolnienia w prawie polskim

Hanna Witczak — 2024-12-18

Obowiązujące w prawie prywatnym od niemal sześćdziesięciu lat rozwiązania normatywne w obszarze sytuacji prawnej osób niepełnosprawnych psychicznie i intelektualnie są archaiczne i nieodpowiadające standardom międzynarodowym. Współcześnie krytykowana jest zwłaszcza instytucja ubezwłasnowolnienia. Dynamiczny rozwój idei praw człowieka oraz stopniowo, ale skutecznie dokonująca się zmiana w podejściu do problematyki osób niepełnosprawnych psychicznie i intelektualnie w sposób oczywisty generuje potrzebę współczesnego spojrzenia na instytucję ubezwłasnowolnienia. W tym kontekście nie do zaakceptowania pozostają przyjęte w polskim prawie prywatnym rozwiązania normatywne urzeczywistniające archaiczny model „ochrony” oparty na pozbawieniu albo ograniczeniu zdolności do czynności prawnych osób niepełnosprawnych psychicznie czy intelektualnie, a w konsekwencji wyłączający je z samodzielnego uczestniczenia w obrocie prawnym. Indywidualistyczne podejście do osób niepełnosprawnych, rzeczywiste respektowanie ich wolności i autonomii wyklucza zachowanie substytucyjnego modelu podejmowania decyzji jako zasady. Rozwiązania normatywne oparte na takim modelu pomijają najistotniejszy element podejmowania decyzji, jakim jest autonomia i wola podmiotu. Ubezwłasnowolnienie nie służy już celom, do realizacji których zostało wprowadzone, a pozbawienie albo ograniczenie prawa decydowania o sobie nie może być uznawane za jakikolwiek instrument ochrony osób niepełnosprawnych psychicznie i intelektualnie. Ubezwłasnowolnienie jest postrzegane wręcz jako realne zagrożenie, które czyni niemożliwym wyrównywanie szans osób niepełnosprawnych, w tym w szczególności dążenie do ich integracji ze społeczeństwem, zagwarantowanie ich samodzielności i niezależności. Wprowadzenie instytucji pełnomocnictwa opiekuńczego należy taktować jako wstęp do zmian w systemie prawnym, które we współczesnym świecie wydają się wręcz nieuchronne.

Unijne prawo ochrony klimatu jako przedmiot refleksji naukowej. Uwagi na 30-lecie prawa ochrony klimatu

Kamila Sobieraj — 2024-12-18

Celem tego opracowania jest ukazanie w sposób syntetyczny rozwoju unijnego prawa ochrony klimatu oraz kierunków badań naukowych w tym zakresie. Szczegółowym celem badań jest poszukiwanie odpowiedzi na pytania, jakie podstawowe tendencje legislacyjne są zauważalne w unijnym prawie ochrony klimatu oraz jakie kierunki badań naukowych w tym zakresie były najszerzej rozwijane, a jakie wymagają dalszego rozwoju. Podstawowe tendencje, które można wskazać w rozwoju unijnego prawa ochrony klimatu wpływały na kierunki (obszary) badań podejmowanych przez przedstawicieli doktryny prawa. Co więcej, zidentyfikowane tendencje w rozwoju tego obszaru prawa stawiają przed przedstawicielami doktryny prawa kilka wyzwań badawczych istotnych ze względu na potrzebę zapewnienia efektywności unijnego prawa ochrony klimatu oraz dalszego rozwoju („dojrzewania”) nauki prawa w tym zakresie. Wkładem, który ma wnieść ten artykuł jest pobudzenie refleksji nad potrzebą zintensyfikowania właśnie tego rodzaju badań.

Wyznaczanie obszaru analizowanego, w związku z definicją „frontu terenu” ustaloną w noweli ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z dnia 17 września 2021 r.

Artur Kosicki — 2024-12-18

W dniu 3 stycznia 2022 r. weszła w życie ustawa z dn. 17 września 2021 r. o zmianie ustawy Prawo budowlane oraz ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Ustawa ta wprowadziła modyfikacje w procesie prowadzącym do ustalenia warunków zabudowy oraz lokalizacji inwestycji celu publicznego. Między innymi wprowadzono zmianę w art. 61 ustawy z dn. 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, polegającą na dodaniu ustępu 5a, co doprowadziło do pojawienia się wątpliwości, co do tego jak w praktyce orzeczniczej organów administracji należy rozumieć „front terenu” od którego szerokości zależy wielkość wyznaczonego obszaru analizy funkcji oraz cech zabudowy i zagospodarowania terenu. To właśnie ten problem zostanie poruszony w niniejszym opracowaniu.

Environmental Crime as a Threat to Ecological Security in Poland

Bożenna Piątkowska — 2024-12-18

The paper discusses various threats that are an integral part of the daily lives of humans and all other living organisms worldwide. Despite numerous attempts and regulations introduced to protect the environment and ensure safety, achieving stability in this area remains elusive. The natural environment is continuously exposed to various threats, just as ecological security is at risk. In a synthetic approach, the author addresses these issues and attempts to answer the question: how does environmental crime affect the ecological security of Poland? Unfortunately, this type of crime has a very negative impact on ecological security, which is not encouraging. From the analysis of available literature and statistical data, the following conclusion can be drawn. To effectively combat environmental crime in Poland, actions should be taken to strengthen law enforcement, increase the powers of law enforcement agencies, promote cross-sectoral cooperation, and raise public awareness about environmental protection. Additionally, it is necessary to enhance international cooperation to combat transboundary environmental crime.

Filozoficzno-prawne dylematy autonomii lekarskiej i roli samorządu zawodowego lekarzy

Marta Golowska — 2024-12-18

Współczesna praktyka medyczna jest nie tylko kwestią medyczną, lecz także prawno-filozoficzną. Samorząd lekarski odgrywa kluczową rolę w regulowaniu praktyki medycznej. Niniejszy artykuł analizuje rolę samorządu lekarskiego z perspektywy prawa i filozofii medycyny. Autonomia zawodowa lekarzy jest kluczowym elementem praktyki medycznej, wpływającym, na jakość opieki zdrowotnej oraz zaufanie społeczne do zawodu lekarza. Opracowanie wskazuje, w jaki sposób autonomia zawodowa lekarzy jest kształtowana oraz jaką rolę odgrywa samorząd zawodowy w utrzymaniu tej autonomii, z uwzględnieniem aspektów prawnych i filozoficznych.

Wybrane zagadnienia dotyczące finansowania z budżetu państwa zadań zleconych samorządom z zakresu administracji rządowej

Adam Ostrowski — 2024-12-18

Na potrzeby niniejszego wywodu, autor dokonał analizy realizacji przez samorządy zadań zleconych z zakresu administracji rządowej oraz sposobu ich finansowania ze środków budżetu państwa. Wykazano nieadekwatny poziom środków przekazywanych przez wojewodów na realizację zadań zleconych samorządom z zakresu administracji rządowej. Autor odniósł się do orzecznictwa, w którym samorządy skarżyły reprezentantów budżetu państwa w przedmiotowym zakresie. Konkluzją poniższego artykułu są propozycje zmian zarówno w kontekście nienależytego finansowania zadań, jak również dostosowania ustawodawstwa w zakresie odsetek uzyskiwanych przez samorządy z tytułu tymczasowego posiadania na rachunkach bankowych środków pochodzących z budżetu państwa, które są przeznaczone na realizację zadań zleconych z zakresu administracji rządowej.

Administrative and Criminal Law Aspects of the Protection of Minors in Cyberspace: Selected Issues

Dominika Skoczylas — 2024-12-18

The positive aspects of the use of electronic means of communication in administration, public and private services, on the one hand, and the potential threats to cyber security, on the other hand, lead to the assumption that the development of a specific digital security strategy is as necessary as the efficiency and effectiveness of e-actions. First of all, an important element of protection is to ensure the safe use of the Internet by minors. The aim of the article is to characterize the type of dangers that minors are exposed to when using the network. Administrative and penal measures that allow for the effective protection of minors in cyberspace are presented. The paper provides answers to the questions which aspects should be given special attention in the case of protection of children against electronic threats, in the context of personal data security and protection against e-pedophilia. The conducted research will allow to verify the research hypothesis, according to which the protection of underage Internet users cannot be limited only to parental control of content processed by minors on the Internet, but should be subject to special protection of the Polish legislator, public authorities and qualified institutions.

Ewolucja problematyki rozkazu wojskowego w międzynarodowym prawie karnym ze szczególnym uwzględnieniem orzecznictwa Międzynarodowego Trybunału Karnego ds. byłej Jugosławii

Katarzyna Czeszejko-Sochacka — 2024-12-18

Problematyka rozkazu wojskowego na gruncie przepisów międzynarodowego prawa karnego nastręcza wiele wątpliwości interpretacyjnych. Przy okazji napaści Rosji na Ukrainę wydaje się być ona szczególnie aktualna. Będzie ona zapewne przedmiotem zainteresowania Międzynarodowego Trybunału Karnego, kiedy dojdzie do osądzenia poszczególnych sprawców. W artykule zaprezentowano ewolucję rozkazu wojskowego od czasu Międzynarodowego Wojskowego Trybunału w Norymberdze do uregulowań obowiązujących w Rzymskim Statucie Międzynarodowego Trybunału Karnego. Szczególną uwagę poświęcono jednak przepisom zawartym w statucie Międzynarodowego Trybunału Karnego ds. byłej Jugosławii. Był to bowiem pierwszy międzynarodowy sąd od czasów Norymbergii, któremu przyszło się zmierzyć z tą problematyką. Na jego doświadczeniach bazował Międzynarodowy Trybunał Karny, który doprecyzował koncepcję odpowiedzialności dowódcy i uzupełnił ją o nowe komponenty.

The Organization of Military Courts in the Interwar Period in the Republic of Poland

Adam Ćwikła — 2024-12-18

The military judiciary in the interwar period in the Republic of Poland faced many problems, especially those that originated from the process of creating its own existence after Poland regained independence. The first significant obstacle in the legal system of the Republic was the application of various laws of the former occupiers on its territory. In addition, the young state had no guarantees regarding the security of its borders and therefore maintained a large army. Thus, the question of the justification for maintaining a separate justice system in the army did not find too many supporters. Despite the short period of the Republic's existence on the maps of Europe, interrupted by the outbreak of World War II, it did not prevent significant changes in the scope of military judiciary in Poland.

Normative-Legal Regulation of the Activities of International Private Military Companies

Teresa Astramowicz-Leyk — 2024-12-18

The article addresses the issue of normative-legal regulation concerning the operations of international private military companies (hereafter: PMCs). The specifics of the activities of international private military companies and their significance in the modern world are examined. The main emphasis is placed on analyzing documents that regulate the functioning of private military structures, particularly the Montreux Document, the International Code of Conduct for Private Security Service Providers, and the role of the International Association of the Code of Conduct in monitoring the actions of PMCs. Additionally, the mechanisms for regulating the activities of private military companies at the level of influential intergovernmental organizations such as the UN, EU, and NATO are analyzed. Challenges in the legal field resulting from the increased demand for PMC services are outlined. The conclusion drawn emphasizes the expediency of strengthening the normative-legal framework for regulating the activities of international private military companies.

Obowiązek obrony Ojczyzny w świetle polskich regulacji prawnych

Urszula Staśkiewicz — 2024-12-18

Zmieniająca się sytuacja bezpieczeństwa przyspieszyła działania Polski w zakresie wprowadzenia adekwatnych do współczesnej rzeczywistości rozwiązań prawnych w zakresie obrony Ojczyzny. Ustawa z dnia 11 marca 2022 r. o obronie Ojczyzny dotyczy w znacznej mierze problematyki pełnienia zawodowej służby wojskowej i wprowadza nowy mechanizm umożliwiający pozyskanie dodatkowych funduszy na uzbrojenie i modernizację Wojska Polskiego. Niniejsza publikacja dotyczy jednak kwestii tego, co zmieniło się w polskich regulacjach prawnych w zakresie obowiązku obrony Ojczyzny wobec wszystkich obywateli, także tych, których określa się jako osoby cywilne, a nie jako żołnierzy. W publikacji podjęte zostały rozważania na temat tego, czym w świetle aktualnie obowiązującego prawa jest obowiązek obrony Ojczyzny i jakie obowiązki w zakresie obrony Ojczyzny nakłada na obywateli Ustawa z dnia 11 marca 2022 r. o obronie Ojczyzny.

(Nowe) kompetencje Sądu. Reforma Statutu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 2024 roku

Anna Pudło-Jaremek — 2024-12-18

Celem artykułu jest przedstawienie najważniejszych kwestii dotyczących reformy Statutu Trybunału Sprawiedliwości UE na podstawie rozporządzenia nr 2024/2019. Struktura artykułu obejmuje: genezę powstania Sądu; podstawę prawną działania Sądu oraz zakres działania Sądu po zmianie Statutu TSUE z 2024 r. na podstawie rozporządzenia nr 2024/2019. Autorka, stosując dogmatyczną metodę badawczą, dokonuje analizy poszczególnych przepisów rozporządzenia nr 2024/2019. W końcowej części opracowania Autorka dokonuje finalnej oceny reformy Trybunału Sprawiedliwości UE na podstawie rozporządzenia nr 2024/2019.

Extraordinary appeals of the European Commissioner of Human Rights in the Light of Judgement of the ECtHR Wałęsa v. Poland

Sławomir Piekarczyk — 2024-12-18

The institution of extraordinary appeal, provided by Polish law, was the subject of a multi-faceted assessment by The European Court of Human Rights in the case of Wałęsa v. Poland. In its judgment, the Court found its procedure inconsistent with the standards of a fair trial and the principle of legal certainty due to several defects identified in the judgment. The article compares the relevant statements in the mentioned judgment with the practice of filing extraordinary appeals by the Polish Commissioner for Human Rights (Ombudsman). To fulfill this task, the authors conducted a qualitative and quantitative analysis of all extraordinary appeals filed by the Ombudsman from the inception of the institution until the end of 2023. The research findings indicate that the body in question does not utilize the extraordinary appeal mechanism in a instrumental manner. Its actions are guided by the objective underlying its introduction by the legislator, to eliminate valid judgments that are grossly unjust and unlawful from circulation.

Legal Problems of Energy Dependence of the EU and its Members on Russia as a Background for the Disintegration of the EU

Wojciech Konaszczuk — 2024-12-18

The main thesis of this paper is aimed at the conclusion that currently the EU, as an international organization, will not be able to ensure the energy security of its member states in the next ten years. The second thesis, as a consequence of demonstrating the validity of the first thesis, is related to the system of human rights protection in the EU, according to which every EU citizen has the right to an adequate standard of living. One of the basic elements of an adequate standard of living is to ensure the right of EU residents to have access to energy sources at a price acceptable to them. In conclusion, it will be shown that the EU and the Member State governments are not in a position to guarantee a sense of energy security for citizens and all sectors of the economy. The study is divided into two periods. The first period is up to the start of the armed conflict in February 2022. The second period under study, on the other hand, begins after Russia invades Ukrainian territory.

Intellectual Property Philosophies and Brand Strategies: Converging Theories and Integrative Approaches

Marlena Jankowska — 2024-12-18

This research extends the examination of intellectual property (IP) law by delving into its intricate relationship with branding in the contemporary marketplace. Building on foundational philosophical theories such as John Locke's Labour Theory, Hegelian Personality Theory, and utilitarianism, the study explores how these theories influence both the legal frameworks and strategic dimensions of branding. Branding is positioned as a vital form of intellectual capital that transcends trademarks and logos, embodying corporate identities and fostering emotional connections with consumers. The research investigates the alignment of IP philosophies with branding objectives, highlighting the role of IP law in protecting and promoting brand identities.

Furthermore, the study examines the Economic Theory of IP, emphasizing its impact on innovation and creativity in brand development, alongside the Theory of Social Good, which considers brands’ contributions to societal welfare and cultural richness. The Democratic Theory and Theory of Justice are also explored to understand brand equity and equitable access to cultural symbols.

Through real-world case studies, the research demonstrates the practical linkages of IP philosophies on branding strategies, illustrating the balance between creator rights and the public interest, as well as the ethical considerations in brand protection and development. This exploration reveals the dynamic interplay between legal and philosophical frameworks, offering a nuanced understanding of how IP law and branding collectively shape the global marketplace and cultural landscape.

Polityka „udoskonalania człowieka” w świetle myśli Michela Foucaulta – analiza krytyczna

Dominik Tylka — 2024-12-18

Celem artykułu jest rozpatrzenie problemu „udoskonalania człowieka” w odniesieniu do myśli Michela Foucaulta. Kluczowe w tym przypadku jest przedstawienie, w jaki sposób społeczeństwa, zwłaszcza współcześnie, problematyzują jednostki jako obywateli, państwo jako ich opiekuna, zaś prawo jako narzędzie tej niezbędnej opieki. W przeanalizowanych trzech, historycznych ekonomiach władzy – suwerennej, dyscyplinarnej i biowładzy – ośrodki władcze uzasadniały swoje władztwo w różny sposób, zaś funkcja prawa była ściśle powiązana z tymi uzasadnieniami. Artykuł pozwala spojrzeć z innej strony na problem polityki „udoskonalania człowieka” – jako na logiczną konsekwencję rozwijania się specyficznego rodzaju relacji między jednostką a państwem, wyrażonego terminem „władzy pasterskiej”.

Glosa do uchwały Sądu Najwyższego z dnia 6 maja 2022 r., III CZP 47/22. Udział członka spółdzielni w zebraniu grupy członkowskiej

Albert Pielak — 2024-12-18

Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 6 maja 2022 r., III CZP 47/22 mierzy się z problemem możliwości ustanawiania pełnomocnika przez członka spółdzielni do udziału w zebraniu grupy członkowskiej. Zdaniem glosatora do samej tezy uchwały zasadniczo należy odnieść się aprobująco z poczynionym w glosie zastrzeżeniem uwzględniającym zakres autonomii statutowej z art. 59 § 1 zd. 2 prawa spółdzielczego. Sąd Najwyższy pominął ten problem, a wydaje się on dość ważny. Wątpliwości może budzić uzasadnienie uchwały i sposób argumentacji Sądu Najwyższego prowadzący do konkluzji, że udziału członka spółdzielni w zebraniu grupy członkowskiej ma osobisty charakter. Zaproponowany w niniejszej glosie sposób wyprowadzenia osobistego charakteru udziału członka spółdzielni w zebraniu grupy członkowskiej odnosi się wprost do instytucji pełnomocnictwa cywilnego materialnego.

Glosa do uchwały SN z dnia 7 grudnia 2021 r., III CZP 67/20,

Magdalena Rzewuska — 2024-12-18

Przedmiotem publikacji jest analiza uchwały SN z dnia 7 grudnia 2021 r., III CZP 67/20, w której Sąd za dopuszczalne uznał wydanie przez sąd opiekuńczy postanowienia o sporządzeniu nowego aktu urodzenia dziecka, w przypadku gdy doszło do prawomocnego zaprzeczenia ojcostwa męża matki. Jednocześnie Sąd wskazał, że osobą zainteresowaną w tego rodzaju sprawie będzie również mężczyzna, którego zaprzeczenie ojcostwa dotyczy. W przypadku gdyby nie był on uczestnikiem postępowania, sąd powinien wezwać go do wzięcia udziału w sprawie.

Glosa do wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 15 listopada 2022 r., III FSK 1082/21

Paweł Księżak — 2024-12-18

W komentowanym wyroku NSA uznał, że podstawę opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn zmniejsza zachowek, jeżeli uprawiony do zachowku wystąpi o jego realizację w określonej wysokości. Zdaniem NSA nierealizowane tzn. potencjalne prawo do wystąpienia o nieokreślonej wartości świadczenie nie stanowi jeszcze długu spadkowego. Stanowisko to jest błędne. Dług z tytułu zachowku powstaje z chwilą otwarcia spadku. Dla powstania długu spadkowego nie ma znaczenia, czy i kiedy uprawniony wystąpi o jego zaspokojenie.