PRAWO i WIĘŹ

Granice kontroli sądowej odwołania uczestnika postępowania nominacyjnego przed Krajową Radą Sądownictwa przez Sąd Najwyższy, w świetle jego orzecznictwa

Tomasz Demendecki — Thu, 28 Mar 2024 00:00:00 +0100

Adoption in Art. 44 section 3 of the Act of 2011 on the National Council of the Judiciary that the provisions of the Code of Civil Procedure on cassation appeals shall apply to proceedings before the Supreme Court in cases involving appeals against decisions of the Council implies the method of determining the limits of the Supreme Court's examination of a case initiated by an appeal of a party to the proceedings. The jurisdiction of the Supreme Court in cases involving appeals against the decisions of the National Council of the Judiciary on the appointment of judges includes, first of all, the examination of the inconsistency of the decision with the law.

Although the Supreme Court does not have the authority to examine the merits of candidates for judicial office, nor to decide which of them should be submitted to the President of the Republic of Poland with an application for appointment as a judge, the subject of the procedure for evaluating a candidate and submitting an application for his appointment as a judge is a matter within the meaning of Article 45(1) of the Constitution and is therefore subject to judicial review to the extent appropriate to this type of case, i.e. in terms of legality and compliance with the applicable legal procedures.

Brak zgodności z RODO jako przesłanka niezgodności treści lub usług cyfrowych z umową

Mariusz Jagielski, Monika Jagielska — Mon, 25 Mar 2024 00:00:00 +0100

Niniejszy artykuł podejmuje próbę oceny jednej z przesłanek pojęcia braku zgodności treści cyfrowych z umową jaką jest niezgodność z RODO. Unormowanie to zostało wprowadzone do ustawy o prawach konsumenta jako konsekwencja transpozycji do prawa polskiego dyrektywy 2019/770 z 20 maja 2019 r. w sprawie niektórych aspektów umów o dostarczanie treści cyfrowych i usług cyfrowych. W publikacji pokazujemy genezę tego rozwiązania oraz rozważamy kwestię wpływu jaki wywrze na relacje pomiędzy przedsiębiorcami i konsumentami. Naszym celem jest wskazanie problemów interpretacyjnych, jakie rodzą się w związku z przewidzianym połączeniem instrumentów ochrony wywodzących się z prawa publicznego (RODO) ze środkami cywilnoprawnymi (niezgodność z umową). Zaproponujemy rozwiązanie, które ma na celu zbudowanie spójnego systemu ochrony.

In dubio pro milite? Regulacja prawna testamentów wojskowych na tle projektowanych zmian legislacyjnych

Jacek Trzewik, Tobiasz Serafin — Mon, 25 Mar 2024 00:00:00 +0100

W polskim systemie prawa testament wojskowy stanowi postać testamentu szczególnego. Dopuszczalność jego sporządzenia, warunkowana spełnieniem szeregu przesłanek formalnych, w tym podmiotowych i czasowych, znajduje swe ogólne umocowanie w przepisach art. 954 k.c. Zawarta w nim delegacja ustawowa została zrealizowana rozporządzeniem Ministra Obrony Narodowej z dnia 30 stycznia 1965 r. w sprawie testamentów wojskowych, wprowadzającym cztery formy testamentu wojskowego. Przyjęte ponad pół wieku temu przepisy nie przystają jednak do potrzeb współczesnego społeczeństwa, z tego też względu w ostatnim czasie przygotowany został rządowy projekt zmian prawa spadkowego, które odpowiadałyby aktualnym potrzebom społecznym oraz eliminowałyby lub co najmniej zmniejszały ryzyko negatywnych zdarzeń w obiegu prawnym. Krytyczna ocena tego projektu stanowi przedmiot rozważań niniejszego opracowania.

Drogi rozwoju instytucji rękojmi za wady fizyczne zwierząt żywych na przykładzie wybranych mieszanych systemów prawnych

ANDRZEJ DZIKOWSKI — Mon, 25 Mar 2024 00:00:00 +0100

W pracy poddano analizie i interpretacji historycznie ukształtowane rozwiązania normatywne rękojmi za wady fizyczne zwierząt w wybranych mieszanych systemach prawnych: Szkocji, Luizjany, Quebecku i Południowej Afryki. Wykazano w ujęciu historycznoprawnym i komparatystycznym zarówno trafne, jak i niekorzystne próby reakcji prawnej na ponadczasowy problem występowania chorób sprzedawanych zwierząt żywych. Wskazano jakie schematy hybrydyzacji prawa cywilnego w przedmiotowym zakresie mogą być przyjmowane w przyszłości.

Prawnokarne aspekty śmierci dziecka poczętego jako skutku czynów zabronionych niemających na celu nielegalnego przerwania ciąży

Radosław Krajewski — Mon, 25 Mar 2024 00:00:00 +0100

Śmierć dziecka poczętego może być następstwem czynów zabronionych, których celem nie jest nielegalne przerwanie ciąży, ale które skutek taki powodują. Chodzi o przestępstwa zarówno umyślne, jak i nieumyślne. Co do pierwszych z nich jest tak, że ochrona dzieci nienarodzonych jest niepełna a co do drugich nie ma jej wcale. Celem niniejszego artykuły jest namysł nad tym zagadnieniem przy wskazaniu obszarów, w których niedostatki te są szczególnie widoczne. Artykuł ma charakter oryginalny, choć opiera się na dotychczasowym dorobku doktryny prawa karnego w przedmiotowym zakresie. Ma on istotną wartość poznawczą zarówno dla dogmatyki, jak i praktyki prawa.

Uzasadniona wątpliwość co do poczytalności skazanego jako przesłanka zasięgnięcia opinii biegłych psychiatrów w postępowaniu karnym wykonawczym

Michał Prusek — Mon, 25 Mar 2024 00:00:00 +0100

Opracowanie zmierza do odpowiedzi na pytanie w jakich przypadkach sąd w postępowaniu wykonawczym zobowiązany jest zasięgnąć opinii biegłych psychiatrów ze względu na wątpliwości co do poczytalności skazanego. Analizę rozpoczyna ustalenie zakresu wspomnianych wątpliwości jako przesłanki obrony obligatoryjnej w postępowaniu wykonawczym. Następnie poruszona zostaje problematyka opinii biegłych psychiatrów, która została wydana we wcześniejszych stadiach postępowania i jej wpływu na obronę obligatoryjną w ostatnim stadium procesu karnego. Wywód uzupełniają rozważania z zakresu ograniczenia samodzielności jurysdykcyjnej sądu w postępowaniu wykonawczym.

Wieloznaczeniowość bezpieczeństwa w świetle potrzeby konkretyzacji bezpieczeństwa powszechnego jako dobra prawnego chronionego w prawie karnym na przykładzie art. 165§1 pkt 1 Kodeksu karnego

Sebastian Czechowicz — Mon, 25 Mar 2024 00:00:00 +0100

Bezpieczeństwo jest terminem wieloznacznym, które rozpatrywane jest w zależności od przyjętej metodologii w konkretnej dziedzinie nauk. Pojęcie bezpieczeństwa znajduje zastosowanie w wielu obszarach życia społecznego, gdyż jest niezwykle pojemne znaczeniowo. Pojęcie bezpieczeństwa niejednokrotnie można odnaleźć w aktach prawnych różnej wagi. Także w regulacjach polskiej ustawy karnej wskazano na rodzajowo określone dobro prawne, jakim jest bezpieczeństwo powszechne. Ta szczególną kategoria bezpieczeństwa, odnosząca się do ogółu obywateli państwa stanowi jednocześnie dobro prawne podlegające ochronie w polskim prawie karnym. Szeroki zakres przedmiotowy pojęcia „bezpieczeństwo powszechne” może jednak prowadzić do zbytniej swobody interpretacyjnej, co na płaszczyźnie analizy przepisów karnoprawnych, mogłoby zostać poczytane za niedozwoloną wykładnię rozszerzającą. Niniejszy artykuł koncentruje się na analizie pojęcia bezpieczeństwa powszechnego na użytek odtworzenia zakresu przedmiotowego znamion przestępstwa z art. 165§1 pkt 1 k.k.

Ewolucja środków i postępowania dowodowego w procesie sądowym ziemskim w Polsce w XVI wieku

Józef Koredczuk — Mon, 25 Mar 2024 00:00:00 +0100

W wieku XVI w ramach procesu sądowego ziemskiego obowiązującego w Polsce dokonała się ewolucja środków i postępowania dowodowego w nim przewidzianego. Rozwijający się dotychczas w drodze zwyczajowej, głównie opartej na praktyce sądów małopolskich, proces karny ziemski pod wpływem konstytucji sejmowych stopniowo ewoluował. Spośród szerokich planów naprawy prawa obowiązującego w Polsce najpilniejszą w tym zakresie była reforma procesu sądowego mająca bezpośredni wpływ na funkcjonowanie organów wymiaru sprawiedliwości. W ramach niej udało się dokonać jedynie kodyfikacji prawa karnego procesowego, wydając w 1523 r. Formula processus. Byłą to jedyna udana próba kodyfikacji i unifikacji prawa w Rzeczypospolitej szlacheckiej. W wyniku ewolucji procesu ziemskiego w XVI w. nastąpiła zmiana hierarchii środków dowodowych w nim występujących. Stopniowo traciła na znaczeniu przysięga stron a zyskiwały różne formy świadectw urzędowych (oględziny, dokumenty). Pod koniec omawianego okresu wykształciła się instytucja skrutynium z czasem jedna z najważniejszych instytucji postpowania dowodowego w ramach polskiego procesu ziemskiego. Pojawiły się w nim także elementy zwiększające inkwizycyjność procesu ziemskiego, mające na celu zapewnienie skuteczności postępowania sądowego.

Prawo procesowe w Kodeksie Duńskim króla Chrystiana V (Danske Lov) z 1683 roku

Andrzej Gaca — Mon, 25 Mar 2024 00:00:00 +0100

Jak uważa wielu historyków prawa i ustrojów państwowych Kodeks Duński króla Chrystiana V z 1683 roku (Danske Lov) stanowił największe i zarazem najtrwalsze dzieło absolutnej monarchii duńskiej. Pod wieloma względami wyprzedzał on swoją epokę wprowadzając zasady, które zostały upowszechnione na naszym kontynencie dopiero przez kodyfikacje wieku Oświecenia, czy nawet wydawane w późniejszym okresie. Do elementów postępowych zawartych w prawie procesowym DL zaliczyć należy zwłaszcza znaczne skrócenie i przyspieszenie postępowania oraz nałożenie na królewskich urzędników obowiązku występowania ze skargą w razie braku skargi uprawnionego oskarżyciela, w odniesieniu do przestępstw o charakterze publicznym. Nadto niewątpliwie nowatorski charakter wielu jego postanowień doprowadził do rozwoju instytucji zastępstwa procesowego oraz zapewnienia opieki prawnej zastępców i pełnomocników tym, którzy sami nie mogli dochodzić i bronić swoich praw. Istotne zmiany wprowadził Kodeks również w zakresie dowodów, zrywając w zasadzie z legalną teorią dowodową. Dzięki jego postanowieniom nastąpił dalszy rozwój środków zapobiegawczych oraz wprowadzono zmiany, dotyczące egzekucji wyroków i apelacji do sądów wyższej instancji.

Polski kodeks postępowania karnego z 1928 roku. Zakres obowiązywania w Generalnym Gubernatorstwie w latach 1939–1945

Andrzej Wrzyszcz — Mon, 25 Mar 2024 00:00:00 +0100

Polski Kodeks postępowania karnego z 1928 r. formalnie obowiązywał w Generalnym Gubernatorstwie w czasie II wojny światowej. Jednakże zakres jego obowiązywania został znacznie ograniczony. W minimalnym stopniu jego przepisy były wykorzystywane przez organy wymiaru sprawiedliwości Polskiego Państwa Podziemnego. Nie był stosowany przez sądy niemieckie. Był stosowany przez sądy polskie (nieniemieckie), ale tylko wtedy, gdy sąd rozpatrywał sprawę karną przeciwko osobie narodowości innej niż niemiecka i tylko jeśli prokuratura niemiecka nie przekazała sprawy do właściwości sądu niemieckiego. Na obszarze Generalnego Gubernatorstwa mieszkało kilkanaście milionów osób innej narodowości niż niemiecka: Polaków, Żydów, Ukraińców i innych narodowości. Większość spraw karnych przeciwko takim osobom, jeśli były wytaczane, prowadzonych było przed sądami polskimi, które w przeciwieństwie do sądów niemieckich, kierowały się racjonalnymi regułami procesowymi i dawały szansę podsądnym na sprawiedliwy proces. W tych właśnie sprawach stosowany był Kodeks postępowania karnego z 1928 roku.

Sąd grodzki Księstwa Inflanckiego w latach 1764-1772

Oskar Kanecki — Mon, 25 Mar 2024 00:00:00 +0100

W 1677 roku wprowadzono na terenie zależnej od Rzeczypospolitej Obojga Narodów części Inflant (Księstwa Inflanckiego) nową organizację sądownictwa. Utworzone wówczas sądy ziemski i grodzki miały funkcjonować na wzór polsko-litewskich odpowiedników. Sąd grodzki inflancki obradował na zamku w Dyneburgu, a jego pracami kierował starosta, któremu podlegali podstarosta, sędzia i pisarz. Prace kancelaryjne wykonywał regent. W 1765 roku dołączono do składu kolejnych dwóch sędziów. W czasach panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego dyneburski sąd grodzki orzekał podczas dwóch sesji w ciągu roku (w sierpniu i w grudniu). Podstawą prawną jego jurysdykcji pozostawał III Statut litewski, a apelacje od zapadłych wyroków kierowano do sądu asesorskiego koronnego. Dokumenty sądowe sporządzano w języku polskim. W 1772 roku Księstwo Inflanckie zostało przyłączone do Cesarstwa Rosyjskiego.

Komitety do spraw Przeglądu Międzynarodowych Przepisów Zdrowotnych: działalność i efekty funkcjonowania

Szymon Zaręba — Mon, 25 Mar 2024 00:00:00 +0100

Celem artykułu jest ocena funkcjonowania Komitetów ds. Przeglądu Międzynarodowych Przepisów Zdrowotnych (IHR) Światowej Organizacji Zdrowia. Podejmuje próbę analizy sposobu, w jaki działają takie komitety oraz znalezienia odpowiedzi na pytania, czy właściwie wykonują one swoje funkcje i czy możliwe byłoby usprawnienie ich działania. W kolejnych rozdziałach omówione zostają zasady działania, status prawny i uprawnienia tych komitetów, a także ich dotychczasowa działalność i jej efekty (tj. raporty). We wnioskach autor stara się odpowiedzieć na pytanie o skuteczność Komitetów ds. Przeglądu IHR i sugeruje, co można byłoby zmienić.

Czy, komu i w jakim zakresie przysługują prawa do wytworów generatywnej sztucznej inteligencji? Analiza prawna z perspektywy warunków użytkowania MidJourney

Michał Kalinowski — Mon, 25 Mar 2024 00:00:00 +0100

Dynamiczny rozwój systemów generatywnej sztucznej inteligencji (AI) i ich zastosowanie w branży kreatywnej powoduje, że bardzo istotnym zagadnieniem staje się ocena wytworów generowanych przez takie systemy z perspektywy prawa autorskiego.

W niniejszym artykule przedstawiam sposób, w jaki działają systemy generatywnej AI na przykładzie platformy MidJourney. Zrozumienie sposobu korzystania z takich narzędzi, w zakresie tego jak faktycznie użytkownik ich używa, a nie jaka technologia za nimi stoi, pozwala ocenić je z perspektywy treści przepisów prawa autorskiego oraz wypowiedzi doktryny.

W dalszej części artykułu przedstawiona jest ogólne dominująca obecnie koncepcja, że wytwory generatywnej AI nie podlegają ochronie, ponieważ nie są tworzone przez człowieka, oraz moje stanowisko krytyczne wobec tych poglądów. Stanowisko to swoje uzasadnienie znajduje w ogólnej koncepcji systemu generatywnej AI jako narzędzia w rękach człowieka, którego wkład twórczy znajduje odzwierciedlenie w twórczej koncepcji i powstałym na jej bazie prompcie, niezależnie od stopnia zaawansowania samego narzędzia generatywnej AI. Poza skrajnymi przypadkami, gdzie aktywność człowieka jest bardzo ograniczona, w większości przypadków działanie człowieka, chociaż wymagające dużo mniejszych nakładów niż w przypadku innych form twórczości, ma decydujące znaczenie dla powstania wytworu, a wkład twórczy przejawia się w określonej koncepcji, znajdującej odzwierciedlenie w prompcie, a później w decyzji o wyborze danego wyniku jako tego, który tej twórczej myśli odpowiada.

Obie te koncepcje zestawione zostają z postanowieniami warunków użytkowania MidJourney, które w zależności od kategorii konta użytkownika (płatne lub bezpłatne) przewidują albo nabycie praw do wytworów albo udzielenie przez MidJourney licencji. Te konstrukcje znajome prawu autorskiemu, niezależnie od przyjętej koncepcji, mogą być stosowane tylko w pewnym zakresie. Postanowienia warunków użytkowania MidJourney nie podejmują bowiem kluczowych problemów właściwych dla tych konstrukcji, pojawiających się w odniesieniu do wytworów AI. Przykładowo, chociaż MidJourney udziela użytkownikowi licencji do takich wytworów, nie jest jasne na jakiej podstawie sama platforma jako pierwsza uzyskuje te prawa. Jest to podstawa do tego, aby później mogła samodzielnie nimi dysponować.