Treść głównego artykułu

Abstrakt

Autor przedstawia Komisję Kodyfikacyjnej II Rzeczypospolitej, która była symbolem idei przygotowania własnego, polskiego ustawodawstwa. Koncentruje się on następnie na ideowych i doktrynalnych podstawach kodyfikacji prawa prywatnego (cywilnego i handlowego) oraz karnego w Europie w XIX i XX wieku, stanowiących pewien wzorzec, przejaw dążenia do nowoczesności, postępowości kodeksów prawa cywilnego, prawa handlowego, procedury cywilnej, prawa karnego materialnego i postępowania karnego. Kodyfikacje te odzwierciedlały zwalczające się niejednokrotnie prądy w nauce prawa, tworząc modelowe ujęcia, służące jako pewien standard ustawodawczy. Na tym tle Autor wskazuje po pierwsze, jakie modele wzięli za wzór polscy kodyfikatorzy. I po drugie – czy i na ile przygotowane przez nich akty prawne odpowiadały tendencjom rozwojowym oraz wnosiły oryginalne elementy do europejskiej kodyfikacji prawa.


Autor dowodzi, że uwzględniając trudną sytuację polityczną i społeczną Polski, a przede wszystkim konieczność budowy całej struktury organizacyjnej państwa niemal od podstaw, położenie gospodarcze, walki partyjne, a w końcu głęboki partykularyzm ustawodawstw dzielnicowych, pomimo nie zakończenia procesu unifikacji i kodyfikacji prawa, osiągnięte rezultaty należy ocenić wysoko. 

Słowa kluczowe

założenia kodyfikacji prawa prywatnego i karnego w Europie; modele kodyfikacji prawa cywilnego i handlowego oraz karnego; Komisja Kodyfikacyjna II Rzeczypospolitej Assumptions of private and criminal law codification in Europe; models of civil, commercial and criminal law codification; Codification Commission of the Second Polish Republic

Szczegóły artykułu

Referencje

  1. Baldus Christian, Raff Thomas, „La capacité du «système des pandectes»” Studia Universitatis Babeş-Bolyai. Iurisprudentia, nr 2 (2008).
  2. Bergel Jean Louis, „Principal features and methods of codification” Louisiana Law Review, vol. 48 (1988).
  3. Broniewicz Witold, „Kształtowanie się nowożytnego europejskiego kontynentalnego prawa postępowania cywilnego a prawo polskie”, [w:] Związek prawa polskiego z prawem niemieckim, red. Agnieszka Liszewska, Krzysztof Skotnicki. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2006.
  4. Caroni Pio, El código para una nueva sociedad. Lecciones catalanas sobre la historia de la codificación. Madrid: Marcial Pons, Ediciones Jurídicas y Sociales, 1996.
  5. Caroni Pio, Privatrecht. Eine sozialhistorische Einführung (Das Recht in Theorie und Praxis). Basel-Frankfurt am Main: Helbling und Lichtenhahn, 1988.
  6. Coing Helmut, Europaisches Privatrecht, Band II, 19. Jahrhundert. Überblick über die Entwicklung des Privatrechts in den ehemals gemeinrechtlichen Ländern. München: C. H. Beck, 1989.
  7. Czubik Paweł, „O braku unifikacji prawa kolizyjnego w okresie obowiązywania w II Rzeczypospolitej ustawy prawo prywatne międzynarodowe z 1926 roku w odniesieniu do formy czynności” Problemy Prawa Prywatnego Międzynarodowego, t. XIII (2013): 199-206.
  8. Dąbrowski Przemysław, Dariusz Szpoper, „»Prawo ubogich« w postępowaniu cywilnym w okresie dwudziestolecia międzywojennego w Polsce” Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio G, Vol. LXVI (2019): 79-86.
  9. Daszkiewicz Wiesław, Krystyna Paluszyńska-Daszkiewicz, Proces karny i materialne prawo karne w Polsce w latach 1918–1939. Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 1965.
  10. Dölemeyer Barbara, „Zivilrechtliche Kodifikationen in Europa im19. Jahrhundert”, [w:] Evolution of the judicial law in XIX th Century, red. Grzegorz Górski. Lublin: Catholic University of Lublin. Faculty of Law, Pomerania Foundation, 2000.
  11. Domański Ludwik, „O systemie przyszłego kodeksu cywilnego polskiego” Dziennik Urzędowy Ministerstwa Sprawiedliwości. Dział Nieurzędowy, nr 4-8 (1921).
  12. Domański Ludwik, „System kodeksu zobowiązań” Nowy Kodeks Zobowiązań, nr 3 i 4 (1934).
  13. Dubber Markus D., „Comparative Criminal Law”, [w:] The Oxford Handbook of Comparative Law, red. M. Reimann, R. Zimmermann. Oxford: Oxford University Press, 2006.
  14. Dunin Karol, „Nowy kodeks cywilny szwajcarski” Gazeta Sądowa Warszawska, nr 45 (1908).
  15. Dvorský Vaclav F., „Międzydzielnicowe prawo prywatne w międzywojennych Polsce i Czechosłowacji” Forum Prawnicze, nr 5 (2020): 69-78.
  16. Dyjakowska Marzena, „Prawo cywilne – część ogólna”, [w:] Synteza prawa polskiego 1918-1939, red. Tadeusz Guz, Jan Głuchowski, Maria R. Pałubska. Warszawa: C. H. Beck, 2013.
  17. Engelmann Arthur, A History of Continental Civil Procedure. Boston: Cambridge University Press, 1927.
  18. Ereciński Tadeusz, „Znaczenie francuskiego Code de procedure z 1806 roku dla rozwoju procesu cywilnego w Polsce” Czasopismo Prawno-Historyczne, z. 2 (2005).
  19. Falkowska Anna, „Szwajcarski kodeks zobowiązań w pracach Komisji Kodyfikacyjnej Rzeczypospolitej Polskiej w okresie dwudziestolecia międzywojennego” Studia Iuridica Toruniensia, t. IV (2008): 57-67.
  20. Gans Eduard, System des römischen Zivilrechts. Berlin: Dümmler, 1827.
  21. Giaro Tomasz, „Historia i tradycja prawa rzymskiego”, [w:] Wojciech Dajczak, Tomasz Giaro, Franciszek Longchamps de Berier, Prawo rzymskie. U podstaw prawa prywatnego. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2013.
  22. Giesen Beata, Droga do ujednoliconego prawa cywilnego w odrodzonej Polsce, [w:] Niepodległa. Rozważania prawno-ustrojowe w 100. rocznicę odrodzenia suwerennego państwa polskiego, red. Anny Michalak, Aldony Domańskiej. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2018.
  23. Glaser Stefan, Wstęp do nauki procesu karnego ze szczególnym uwzględnieniem ustaw obowiązujących tymczasowo w Polsce oraz polskiego kodeksu postępowania karnego i polskiego prawa o ustroju sądów powszechnych. Warszawa: Gazeta Administracji i Policji Państwowej, 1928.
  24. Gołąb Stanisław, Polski kodeks postępowania cywilnego a procedura cywilna austriacka, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny”, z. 2 (1931).
  25. Góralski Piotr, „Środki zabezpieczające a zakaz reformationis in peius” Prokuratura i Prawo, t. II (2014): 29-46.
  26. Górnicki Leonard, „»Droit moral«, insbesondere nach dem Tode des Urhebers, im polnischen Urheberrechtsgesetz aus dem Jahre 1926”, [w:] Leben nach dem Tod. Rechtliche Probleme im Dualismus: Mensch-Rechtssubjekt, red. Andrzej Gulczyński. Graz: Leykam, 2010.
  27. Górnicki Leonard, „»Onera matrimonii« i majątek rodziny w projektach kodyfikacji prawa familijnego w II RP”, [w:] Rodzina i jej prawa, red. Jarosław Rominkiewicza. Wrocław: Kolonia Limited, 2012.
  28. Górnicki Leonard, „Czek i jego forma w projekcie ustawy czekowej z 1923 roku” Wrocławsko-Lwowskie Zeszyty Prawnicze, t. IX (2018): 33-57.
  29. Górnicki Leonard, „Czynności handlowe w kodeksie handlowym z 1934 roku”, [w:] Regulacje prawne gospodarki w rozwoju historycznym, red. Aleksandra Szymańska. Wrocław: Oficyna Wydawnicza Atut-Wrocławskie Wydawnictwo Oświatowe, 2017.
  30. Górnicki Leonard, „Dobra nie będące rzeczami (inne dobra) w projekcie prawa rzeczowego z 1937 i 1939 roku” Acta Universitatis Wratislaviensis. Prawo, t. CCCIII (2007): 233-258.
  31. Górnicki Leonard, „Działalność kodyfikacyjna Józefa Skąpskiego seniora”, [w:] Józef Skąpski ojciec 1868-1950, Józef Skąpski syn 1921-1998: materiały z posiedzenia naukowego w dniu 13 listopada 2009 r., red. Rita Majkowska, Lucyna Nowak. Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 2014.
  32. Górnicki Leonard, „Działalność Stanisława Wróblewskiego w Komisji Kodyfikacyjnej Rzeczypospolitej Polskie”, [w:] Stanisław Wróblewski 1868-1938. Materiały z posiedzenia naukowego w dniu 21 listopada 2008 r. Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 2011.
  33. Górnicki Leonard, „Godność osobista pracownika pod rządami kodeksu zobowiązań z 1933 r.”, [w:] Honor, cześć, godność. Aspekty historyczno-prawne, red. Paweł Wiązek Wrocław: Atut, 2016.
  34. Górnicki Leonard, „Historia, koncepcja i systematyka projektu ustawy czekowej z 1923 r.”, [w:] Świat, Europa, Mała Ojczyzna. Studia ofiarowane Profesorowi Stanisławowi Grodziskiemu w 80-lecie urodzin, red. Marian Małecki. Bielsko-Biała: Wyższa Szkoła Administracji, 2009.
  35. Górnicki Leonard, „Kodeks handlowy”, [w:] Prawo handlowe i gospodarcze II Rzeczypospolitej, red. R. Jastrzębski. Warszawa: Wolters Kluwer Polska, 2019.
  36. Górnicki Leonard, „Komisja Kodyfikacyjna II RP: pozycja ustrojowa, struktura organizacyjna, podejmowanie decyzji” Acta Universitatis Wratislaviensis. Prawo, nr 328 (2019): 109-151.
  37. Górnicki Leonard, „Metoda opracowania i koncepcja kodeksu zobowiązań z 1934 roku” Acta Universitatis Wratislaviensis. Prawo, t. CCCV (2008): 79-94.
  38. Górnicki Leonard, „O pojęciu i znaczeniu wielkich kodeksów cywilnych” Kwartalnik Prawa Prywatnego, z. 1 (2012): 51-89.
  39. Górnicki Leonard, „Organizacyjne zagadnienia kodyfikacji prawa handlowego w Komisji Kodyfikacyjnej RP (1919-1939)” Acta Universi-
  40. tatis Wratislaviensis. Prawo, t. CCLXXXV (2003): 261-288.
  41. Górnicki Leonard, „Podstawowe założenia i systematyka polskiego kodeksu handlowego z 1934 roku” Acta Universitatis Wratislaviensis. Prawo, t. CCLXXXVIII (2004): 261-280.
  42. Górnicki Leonard, „Pogranicza systemów prawnych, w szczególności pozaborowych, w pracach nad kodyfikacjami prawa cywilnego i handlowego w II RP” Acta Universitatis Wratislaviensis. Prawo, t. CCCXXIV (2017): 129-167.
  43. Górnicki Leonard, „Prace Komisji Kodyfikacyjnej RP nad kodeksem handlowym z 1934 r.: organizacja i koncepcja kodyfikacyjna” Przegląd Prawa Handlowego, nr 8 (2015): 50-58.
  44. Górnicki Leonard, „Prawa na dobrach niematerialnych”, [w:] Synteza prawa polskiego 1918-1939, red. Tadeusz Guz, Jan Głuchowski, Maria R. Pałubska. Warszawa: C. H. Beck, 2013.
  45. Górnicki Leonard, „Prawa rzeczowe”, [w:] Synteza prawa polskiego 1918-1939, red. Tadeusz Guz, Jan Głuchowski, Maria R. Pałubska. Warszawa: C. H. Beck, 2013.
  46. Górnicki Leonard, „Prawo prywatne międzydzielnicowe z 1926 r.”, [w:] Okresy przejściowe – ustrój i prawo, red. Jacek Przygodzki. Wrocław: E-Wydawnictwo. Prawnicza i Ekonomiczna Biblioteka Cyfrowa. Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego, 2019.
  47. Górnicki Leonard, „Prawo własności przemysłowej”, [w:] Prawo handlowe i gospodarcze II Rzeczypospolitej, red. Robert Jastrzębski, Warszawa, Wolters Kluwer, 2019.
  48. Górnicki Leonard, „Projekty regulacji prawnych stosunków między rodzicami a dziećmi w pracach Komisji Kodyfikacyjnej na tle stanu prawnego w II RP”, [w:] Dziecko i jego pozycja prawna w dziejach, red. Andrzej Pasek. Wrocław: Kolonia Limited, 2014.
  49. Górnicki Leonard, „Przewodnie konstrukcje i pojęcia kodeksu handlowego z 1934 roku” Acta Universitatis Wratislaviensis. Przegląd Prawa i Administracji, t. CI (2015): 63-91.
  50. Górnicki Leonard, „Rola parlamentu w powstaniu i działalności Komisji Kodyfikacyjnej II RP w zakresie kodyfikacji prawa prywatnego”, [w:] Zgromadzenia stanowe i organy przedstawicielskie w dziejach: księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Marianowi Józefowi Ptakowi, red. Józef Koredczuk, Paweł Wiązek. Wrocław: E-Wydawnictwo. Prawnicza i Ekonomiczna Biblioteka Cyfrowa. Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego, 2020.
  51. Górnicki Leonard, „Rozwój idei kodyfikacji prawa od XVIII wieku do współczesności”, [w:] Vetera novis augere. Studia i prace dedykowane Profesorowi Wacławowi Uruszczakowi, t. I, red. Stanisław Grodziski, Dorota Malec, Anna Karabowicz, Marek Stusa. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2010.
  52. Górnicki Leonard, „Sprzedaż handlowa według kodeksu handlowego z 1934 r.”, [w:] Handel w dziejach państwa i prawa, red. Dobromiła Nowicka. Wrocław: E-Wydawnictwo. Prawnicza i Ekonomiczna Biblioteka Cyfrowa. Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu
  53. Wrocławskiego, 2021.
  54. Górnicki Leonard, „Udział Stanisława Wróblewskiego w pracach nad prawem spadkowym w Komisji Kodyfikacyjnej II RP” Acta Universitatis Wratislaviensis. Prawo, t. CCXC (2004): 207-238.
  55. Górnicki Leonard, „Unifikacja i kodyfikacja prawa o spółkach akcyjnych w II Rzeczypospolitej Polskiej” Miscellanea historico-iuridica, z. (2015): 133-168.
  56. Górnicki Leonard, „Z dziejów zwalczania nieuczciwej konkurencji”, [w:] O prawie i jego dziejach księgi dwie. Studia ofiarowane Profesorowi Adamowi Lityńskiemu w czterdziestopięciolecie pracy naukowej i siedemdziesięciolecie urodzin, Księga II. Białystok-Katowice, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 2010.
  57. Górnicki Leonard, „Zagadnienie systematyki kodyfikacji prawa cywilnego i handlowego w pracach Komisji Kodyfikacyjnej (1919-1939)” Kwartalnik Prawa Prywatnego, z. 3 (2004): 623-664.
  58. Górnicki Leonard, „Zasada uspołecznienia pewnych stosunków umownych w kodeksie zobowiązań z 1933 roku”, [w:] Zasady prawne w dziejach prawa publicznego i prywatnego, red. Marek Podkowski. Wrocław: Kolonia Limited, 2015.
  59. Górnicki Leonard, „Zwalczanie nieuczciwej konkurencji”, [w:] Prawo handlowe i gospodarcze II Rzeczypospolitej, red. Robert Jastrzębski. Warszawa: Wolters Kluwer, 2019.
  60. Górnicki Leonard, „Zwalczanie nieuczciwej konkurencji”, [w:] Prawo handlowe i gospodarcze II Rzeczypospolitej, red. Robert Jastrzębski. Warszawa: Wolters Kluwer, 2019.
  61. Górnicki Leonard, Kodyfikacja prawa prywatnego, [w:] System Prawa Prywatnego, t. I, Prawo cywilne – część ogólna, wyd. 2, red. Marek Safjan. Warszawa, C. H. Beck 2012.
  62. Górnicki Leonard, Koncepcja i konstrukcja prawna małżeństwa w projekcie osobowego prawa małżeńskiego z 1929 r., [w:] Regulacje prawne dotyczące małżeństwa w rozwoju historycznym, red. Tomasz Dolata. Wrocław: Atut, 2018.
  63. Górnicki Leonard, Koncepcja prawa na przedsiębiorstwie Fryderyka Zolla, [w:] Państwo, prawo, społeczeństwo w dziejach Europy Środkowej. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Józefowi Ciągwie w siedemdziesięciolecie urodzin. Komitet redakcyjny: A. Lityński, M. Mikołajczyk, T. Adamczyk, A. Drogoń, W. Organiściak, Katowice-Kraków, Uniwersytet Śląski 2009.
  64. Górnicki Leonard, Nieuczciwa konkurencja, w szczególności przez wprowadzające w błąd oznaczenie towarów lub usług i środki ochrony w prawie polskim, Wrocław 1997.
  65. Górnicki Leonard, Prawo cywilne w pracach Komisji Kodyfikacyjnej Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919-1939, Wrocław, Kolonia Limited, 2000.
  66. Górnicki Leonard, Prawo Trzeciej Rzeszy w nauce i publicystyce prawniczej Polski międzywojennej (1933 - 1939). Bielsko-Biała: Wydawnictwo AS, 1993.
  67. Górnicki Leonard, „Prawo własności przemysłowej”, [w:] Prawo handlowe i gospodarcze II Rzeczypospolitej, red. Robert Jastrzębski. Warszawa: Wolters Kluwer, 2019.
  68. Górnicki Leonard, Rozwój idei praw autorskich: od starożytności do II wojny światowej. Wrocław: Prawnicza i Ekonomiczna Biblioteka Cyfrowa, 2013.
  69. Gudowski Jacek, Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Orzecznictwo. Piśmiennictwo. Warszawa: Wolters Kluwer, 2021.
  70. Guzik-Makaruk Ewa M., Fiedorczyk Piotr, „The Achievements of the Codification Commission of the Second Republic of Poland – a Cen-
  71. tury After Regaining the Independence” Internal Security (2018). DOI:10.5604/01.3001.0012.8398
  72. Hamza Gábor, Wege der Entwicklung des Privatrechts in Europa. Römischrechtliche Grundlagen der Privatrechtsentwicklung in den deutschsprachigen Ländern und ihre Ausstrahlungauf Mittelund Osteuropa. Passau: Schenk, 2007. doi:10.4067/S0716-54552007000100028.
  73. Harla Andrzej G., „Prawo upadłościowe oraz prawo o postępowaniu układowym”, [w:] Prawo handlowe i gospodarcze II Rzeczypospolitej, red. Robert Jastrzębski. Warszawa: Wolters Kluwer, 2019.
  74. Honzatko Mieczysław, „Polski Kodeks Handlowy” Głos Prawa, nr 11 (1933).
  75. Hube Romuald, „Uwagi nad systematem Kodeksu cywilnego francuskiego” Themis Polska, t. V (1829).
  76. Huber Eugen, System und Geschichte des schweizerischen Privat-rechtes, t. I-IV. Basel, 1886-1894.
  77. Jakubowski Ireneusz, Prawo rzymskie w projektach kodyfikacyjnych polskiego Oświecenia. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 1984.
  78. Janicka Danuta, „Kodeks Makarewicza w opiniach niemieckich autorów”, [w:] Nil nisi veritas. Księga dedykowana Profesorowi Jackowi Matuszewskiemu, red. Marcin Głuszak, Dorota Wiśniewska-Jóźwiak. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2016.
  79. Janicka Danuta, „Makarewicz a Liszt. Próba analizy porównawczej” Czasopismo Prawno-Historyczne, z. 1 (2015): 107-128.
  80. Janicka Danuta, „Spór o teorie kary w dobie klasycznej szkoły prawa karnego na ziemiach polskich i niemieckich w XIX wieku”, Polska Akademia Umiejętności. Prace Komisji Historii Nauki Polskiej Akademii umiejętności, t. II (2000): 107-126.
  81. Janicka Danuta, Nauka o winie i karze w dziejach klasycznej szkoły prawa karnego w Niemczech w 1 połowie XIX wieku. Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 1998.
  82. Jastrzębski Robert, „Czek i jego funkcje w II Rzeczypospolitej” Studia Iuridica, t. XLII (2003): 77-104.
  83. Jastrzębski Robert, „Kodyfikacja i unifikacja polskiego prawa czekowego” Miscellanea historico – Iuridica, t. X (2011): 99-117.