Pasek boczny artykułu

Przesłane
27 czerwca 2023
Opublikowane
14 lutego 2024
Pobieranie
pdf
Statystyczny
Read Counter : 160 Pobieranie : 102

Treść głównego artykułu

Abstrakt

W opracowaniu przeprowadzone zostały rozważania filozoficzne nad pojęciem autorytetu prawników. W pierwszej kolejności wyeksplikowano pojęcie autorytetu, które zostało następnie wykorzystane do eksplikacji pojęcia autorytetu prawników. Wykorzystano do tego celu analizę filozoficzną pojęcia autorytetu zaproponowaną przez ojca Józefa Marię Bocheńskiego. Wywód przeprowadzono odrębnie co do dwóch rodzajów autorytetu: epistemicznego oraz deontycznego. Z przeprowadzonych rozważań wyprowadzono m. in. następujące wnioski. Po pierwsze, racjonalne (rozsądne) przypisanie danemu prawnikowi autorytetu ograniczone jest do wybranych subdziedzin prawa, przede wszystkim do subdziedziny dogmatyki prawniczej. Po drugie, nie sposób wskazać ani jednego kryterium, którego spełnienie gwarantowałoby racjonalność (rozsądek) uznania określonego prawnika za autorytet. Uznanie autorytetu pozostaje w sferze wolności każdego podmiotu. Po trzecie, jeśli ktoś zdecyduje się już uznać określonego prawnika za autorytet, przypisze określony stopień prawdopodobieństwa zdaniom deontycznym przez prawnika takiego wypowiadanym; stopień ten będzie wyższy niż 0,5, ale, o ile postępowanie tego, kto uznał autorytet, ma być racjonalne, nie może sięgnąć 1. Z wniosków tych płyną wnioski kolejne. Przede wszystkim, prawnicy nie mają żadnych szczególnych kompetencji w zakresie szeroko rozumianej moralności. Mimo tego, prawnicy niejednokrotnie nadużywają swojego autorytetu. Roszczenia wysuwane przez niektórych przynajmniej prawników, aby uznać ich za autorytety, stanowi zdumiewające urojenie prawników wysuwających takie roszczenia. Skoro prawnikom żadne szczególne kompetencje pozadogmatyczne, w tym zwłaszcza moralne, nie przysługują, a sądy konstytucyjne zajmują się w przeważającej mierze, jeśli nie niemal wyłącznie, właśnie moralnością, należałoby pomyśleć o wybieraniu sędziów tych sądów w wyborach powszechnych (a w każdym razie w inny sposób i przy przyjęciu innych założeń, niż dzieje się to obecnie).


Ogólny wydźwięk naszych wywodów jest taki, że do dziedzin wiedzy, które J.B. Bocheński uznawał za szczególnie podatne na pokusę nadużywania autorytetu (ekonomia polityczna, filozofia, teologia, sztuka militarna), trzeba dopisać nauki prawne.


Wnioski nasze można uogólnić, uważamy, na każdą dziedzinę poznania, w którym ujawnia się fenomen wielopłaszczyznowego opisu dziedziny tegoż poznania.

Słowa kluczowe

filozoficzna analiza pojęcia autorytetu, autorytet prawniczy, kryteria racjonalnego uznania autorytetu, nadużycie autorytetu philosophical analysis of the concept of authority, an authority on law, criteria of rational recognition of authority, abuse of authority

Szczegóły artykułu

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Biogram autora

Maurycy Zajęcki - Uniwersytet SWPS

Orcid: http://orcid.org/0000-0001-9086-642X

Referencje

  1. Aronson Elliot, Timothy D. Wilson, Robin M. Akert, Psychologia społeczna (Poznań: Wydawnictwo Zysk i Ska, 2012.
  2. Banach Wojciech M., „Zagadnienie autorytetu. O. Józefa Marii Bocheńskiego analiza problemu” Filo-Sofija, nr 2 (2013): 151-157
  3. Bogucki Olgierd, Model wykładni funkcjonalnej w derywacyjnej koncepcji wykładni prawa. Szczecin, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, 2016.
  4. Bocheński Józef Maria, Sto zabobonów. Kraków: Wydawnictwo Philed, 1994.
  5. Bocheński Józef Maria, Co to jest autorytet? [w:] Józef Maria Bocheński, Logika i filozofia. Wybór pism. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1993.
  6. Brożek Anna, „Bocheński on Authority” Studies in East European Thought, 65 (2013): 115-133 https://doi.org/10.1007/s11212-013-9175-9.
  7. Dickens Karol, Klub Pickwicka. Wrocław, Wydawnictwo Dolnośląskie, 1997.
  8. Gwiazdowski Robert, Stanowisko w sprawie sporów politycznych o władzę sądowniczą. Warszawa: Wydawnictwo Warsaw Enterprise Institute, 2017.
  9. Jabłońska-Bońca Jolanta, „Autorytety prawnicze. Pomiędzy pragnieniem prawdy i dobra wspólnego a potrzebami rynku wiedzy i władzą”, [w:] W poszukiwaniu dobra wspólnego. Księga jubileuszowa Profesora Macieja Zielińskiego, red. Agnieszka Choduń, Stanisław Czepita. 935-948. Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, 2010.
  10. Jakubiec Halina, Jan Woleński, „Wielopłaszczyznowość a jedność teorii prawa” Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace z Nauk Politycznych, z. 20 (1984): 71-79.
  11. Kobiela Filip, „Autorytet epistemiczny w sytuacji epistemicznej” Filozofia Nauki, nr 1 (2016): 123-139.
  12. Kubalica Tomasz, „Kontrowersje wokół autorytetu w świetle analiz Józefa M. Bocheńskiego na tle współczesnej recepcji idei Oświecenia” Ruch Filozoficzny, nr 3 (2020): 53-71. doi: https://doi.org/10.12775/RF.2020.034.
  13. Kubalica Tomasz, „The Relation of Master and Disciple Against the Background of Józef M. Bocheński’s Logic of Authority” Studies in East European Thought, 74 (2022): 225-240. doi: 10.1007/s11212-021-09446-x. https://link.springer.com/article/10.1007/s11212-021-09446-x.
  14. Łakomy Jakub, „Wpływ koncepcji ontologicznej złożoności prawa i wielopłaszczynowości metodologicznej prawoznawstwa na ogólną refleksję o prawie”, [w:] Wpływ teorii Jerzego Wróblewskiego na współczesne prawoznawstwo, red. Tomasz Bekrycht, Marek Zirk-Sadowski. 1-15. Warszawa: C.H. Beck, 2011.
  15. Mularski Krzysztof, „O pewnej wizji dogmatyki prawa jako nauki” Państwo i Prawo, nr 8 (2018): 20-35.
  16. Mularski Krzysztof, „Kilka uwag o granicach prawa i dyskusji nad tymi granicami”, [w:] Problemy pogranicza prawa cywilnego red. Rafał Szczepaniak. 63-102.Warszawa: Wolters Kluwer, 2022.
  17. Naturalizm prawniczy. Stanowiska red. Janusz Stelmach, Bartosz Brożek, Łukasz Kurek, Katarzyna Eliasz. Warszawa: Wolters Kluwer, 2015.
  18. Naturalizm prawniczy. Granice red. Janusz Stelmach, Bartosz Brożek, Łukasz Kurek. Warszawa: Wolters Kluwer, 2017.
  19. Sadurski Wojciech, „Trybunał ostateczny” Rzeczpospolita, 23 października 1999.
  20. Sękowski Piotr, „Autorytet – teoria i eksperyment. Bocheński versus Milgram” Hybris, nr 17 (2012): 20-49.
  21. Woleński Jan, „Naturalizm w teorii prawa”, [w:] W poszukiwaniu dobra wspólnego. Księga jubileuszowa Profesora Macieja Zielińskiego, red. Agnieszka Choduń, Stanisław Czepita. 899-912. Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, 2010.
  22. Wróblewski Jerzy, „Problem ontologicznej złożoności prawa”, [w:] Prawo: metodologia – filozofia – teoria prawa, red. Kazimierz Opałek, Jerzy Wróblewski. 86-96. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1991.
  23. Zajęcki Maurycy, Aksjologiczna interpretacja prawa (studium z metodologii i teorii prawa). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper, 2017.
  24. Zajęcki Maurycy, „Presupozycje tekstu jako narzędzie analizy w naukach historycznoprawnych i w teorii prawa”, [w:] Filozofia a sfera publiczna, red. Piotr Orlik, Krzysztof Przybyszewski. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Instytutu Filozofii UAM, 2012.
  25. Zieliński Maciej, Olgierd Bogucki, Agnieszka Choduń, Stanisław Czepita, Beata Kanarek, Andrzej Municzewski, „Zintegrowanie polskich koncepcji wykładni prawa” Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, nr 4 (2009): 23-39. https://repozytorium.amu.edu.pl/server/api/core/bitstreams/f7302953-7bbf-4471-af97-3fccb976bbb4/content.
  26. Ziembiński Zygmunt, Problemy podstawowe prawoznawstwa. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1980.
  27. Ziembiński Zygmunt, „Założenia faktyczne wypowiedzi normatywnych” Etyka, nr 15 (1977): 127-141. https://doi.org/10.14394/etyka.298.
  28. Zirk-Sadowski Marek, Bartosz Wojciechowski, Tomasz Bekrycht, „Wstęp”, [w:] Integracja zewnętrzna i wewnętrzna prawoznawstwa, cz. 1, red. Marek Zirk-Sadowski, Bartosz Wojciechowski, Tomasz Bekrycht. 7-13. Łódź: Wydawnictwo UŁ, 2014. https://wydawnictwo.uni.lodz.pl/wp-content/uploads/2016/04/Jurysprudencja-2_Zirk-Sadowski.pdf.