Skip to main navigation menu Skip to main content Skip to site footer
Law & Social Bounds

Articles

No. 2 (2024): Prawo i Więź Nr 2 (49) 2024

Pojęcie narodu w poglądach Romana Dmowskiego. Pomiędzy moralnością, instynktami, duszą narodową a politycznym pragmatyzmem

DOI
https://doi.org/10.36128/PRIW.VI49.554
Submitted
November 4, 2022
Published
2024-05-24

Abstract

The research subject of this article is Dmowski’s concept of the nation, which constitutes the core of his vision of socio-political reality. The research objective of the article is to seek answers to the following questions: how Dmowski defined the nation and whether his views in this respect evolved? Which nation-building factors can be distinguished when analysing his understanding of the nation and which of them accounted for the essence of the nation? Also, whether political conditions influenced his definition of the nation? The analysis of the concept of nation was presented by referring to the nation-forming factors. Dmowski oscillated between various determinants, mainly pointing to morality, instincts and the spirit of the nation. The lack of precision in defining the nation was the result of his political pragmatism, as it provided an opportunity to adapt this overarching concept to political needs. The answers to the research questions posed here complement the rich scholarly discourse on Dmowski, as well as research on nationalisms.

References

  1. „Polityka narodowa w stosunku do religii i Kościoła” Przegląd Wszechpolski, nr 5 (1903): 321-400.
  2. „Program Stronnictwa Demokratyczno-Narodowego w zaborze rosyjskim” Przegląd Wszechpolski, nr 11 (1897): 241-247.
  3. Balicki Zygmunt, Egoizm narodowy wobec etyki. Lwów: Towarzystwo wydawnicze we Lwowie, 1902.
  4. Baranowska Marta, „Stworzyliśmy Włochy, teraz musimy stworzyć Włochów. Risorgimento z perspektywy teorii modernistycznej Ernesta Gellnera”, [w:] W kręgu doktryn politycznych i prawnych. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Markowi Maciejewskiemu, red. Radosław Antonow et al. 39-51. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2020.
  5. Barth Frederik, Ethnic groups and boundaries. The social organization of culture difference. Oslo: Universitetsforlaget, 1969.
  6. Bartyzel Jacek, „Szowinizm”, [w:] Jacek Bartyzel, Bohdan Szlachta, Adam Wielomski. Encyklopedia polityczna, t. I. 394-395. Radom: Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne, 2007.
  7. Budyta-Budzyńska Małgorzata, Socjologia narodu i konfliktów etnicznych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2010.
  8. Bystroń Jan Stanisław, Megalomania narodowa. Warszawa: Wydawnictwo Książka i Wiedza, 1995.
  9. Cichocka Aleksandra, Aleksandra Cislak, „Nationalism as collective narcissism” Current Opinion in Behavioral Sciences, 34 (2020): 69-74. https://doi.org/10.1016/j.cobeha.2019.12.013.
  10. Connelly John, From people into nation. Princeton & Oxford: Princeton University Press, 2020.
  11. Cywiński Bohdan, Rodowody niepokornych. Warszawa: PWN, 2010.
  12. Dawidowicz Aneta, „System etyczny w myśli politycznej Zygmunta Balickiego” Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska Lublin – Polonia, XI (2004): 177-191.
  13. Dmowski Roman, „Istota i geneza narodu” Sprawa Polska, nr 2 (1917): 229-230.
  14. Dmowski Roman, „Jedność narodowa” Przegląd Wszechpolski, nr 6 (1895): 81-83.
  15. Dmowski Roman, „Polityka polska i odbudowanie państwa”, [w:] idem, Wybór pism, t. I, Poznań: Zysk i S-ka, 2014.
  16. Dmowski Roman, „Półpolacy”, [w:] idem, Pisma, t. III. 107-108. Częstochowa: Gmachowski Antoni i S-ka, 1938.
  17. Dmowski Roman, „Przedmowa do wydania czwartego (1933)”, [w:] idem. Myśli nowoczesnego Polaka. Wrocław: Nortom, 2012.
  18. Dmowski Roman, „Przedmowa do wydania drugiego (1904)”, [w:] idem, Myśli nowoczesnego Polaka. Wrocław: Nortom, 2012.
  19. Dmowski Roman, „Zagadnienie rządu. II Poczucie narodowe podstawą bytu społecznego”, [w:] idem, Pisma, t. IX. Częstochowa: Antoni Gmachowski i S-ka, 1939.
  20. Dmowski Roman, Kościół, naród i państwo. Wrocław: Nortom, 1993.
  21. Dmowski Roman, Myśli nowoczesnego Polaka. Wrocław: Nortom, 2012.
  22. Dmowski Roman, Nasz patriotyzm. Podstawy programu współczesnej polityki narodowej. Berlin: Janiszewski i Quitt, 1893.
  23. Dmowski Roman, Przewrót. Warszawa: Nakładem Spółki Wydawniczej, 1934.
  24. Dmowski Roman, Separatyzm Żydów i jego źródła. Warszawa: nakł. „Gazety Warszawskiej”, 1909.
  25. Dmowski Roman, Upadek myśli konserwatywnej. Kraków: Skład główny w księgarni Gebethnera i Wolffa, 1914.
  26. Durkheim Émile, Les formes elementaires de la vie religieuse. Le systeme totemique en Australie. Paris: Les Presses universitaires de France, 1968.
  27. Eberhardt Piotr, „Program terytorialny Komitetu Narodowego Polskiego i delegacji polskiej na konferencji pokojowej w Wersalu” Studia Geohistorica, nr 3 (2015): 127-140.
  28. Fiktus Paweł, „Roman Dmowski wobec problemów polskiego osadnictwa na terenie brazylijskiej Parany w latach 1899–1900” Wrocławskie Studia Erazmiańskie. Zeszyty Studenckie (2010): 48-57. https://www.repozytorium.uni.wroc.pl/publication/27862.
  29. Gellner Ernest, Narody i nacjonalizmy. Tłumaczenie Teresa Hołówka. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1991.
  30. Giertych Jędrzej, My nowe pokolenie. Poznań: Księgarnia św. Wojciecha, 1936.
  31. Górski Karol, „Dzieje życia wewnętrznego w Polsce. Wiek XIX i początek XX w.” Roczniki Teologiczno-Kanoniczne, nr 4 (1964): 5-50.
  32. Grott Bogumił, Olgierd Grott, „Problem kondycji Polaków i Polski w myśli Romana Dmowskiego” Politeja, nr 3 (2019): 323-347. https://doi.org/10.12797/Politeja.16.2019.60.21.
  33. Grott Bogumił, Nacjonalizm chrześcijański. Narodowo-katolicka formacja ideowa w II Rzeczpospolitej na tle porównawczym. Krzeszowice: Dom Wydawniczy „Ostoja”, 1999.
  34. Grott Bogumił, Religia, Kościół, etyka w ideach i koncepcjach prawicy polskiej. Narodowa Demokracja. Kraków: Nomos, 1993.
  35. Grzybek Dariusz, „Od modernizacyjnego optymizmu ku antymodernizacyjnej utopii – zwrot w myśli politycznej Romana Dmowskiego” Studia Historyczne, z. 4 (2016): 441-464. https://journals.akademicka.pl/studiahistoryczne/article/view/305.
  36. Grzybowski Konstanty, Ojczyzna, naród, państwo. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1977.
  37. Hobsbawm Eric, Nations and nationalism since 1780. Cambridge: Cambridge University Press, 1990.
  38. Jabłonowski Władysław, Z biegiem lat 1890-1939. Wspomnienia o Romanie Dmowskim. Częstochowa: Antoni Gmachowski i S-ka. 1939.
  39. Kieniewicz Stefan, Historyk a świadomość narodowa. Warszawa: Czytelnik, 1982.
  40. Kizwalter Tomasz, O nowoczesności narodu. Przypadek polski. Warszawa: Semper, 1999.
  41. Bończa-Tomaszewski Nikodem, Demokratyczna geneza nacjonalizmu. Intelektualne korzenie ruchu narodowo-demokratycznego. Warszawa: Fronda, 2001.
  42. Kłoskowska Antonina, „Skąd i po co naród?” Znak, nr 3 (1997): 69-78.
  43. Kornaś Jerzy, „Naród i państwo w myśli politycznej Stronnictwa Narodowego (1928-1939)” Zeszyty Naukowe Akademii Ekonomicznej w Krakowie, 692 (2005): 21-37.
  44. Kornaś Jerzy, Naród i państwo w myśli politycznej Związku Ludowo-Narodowego. Kraków: Akademia Ekonomiczna w Krakowie, 1995.
  45. Koźmian Stanisław, Rzecz o roku 1863, t. III, Kraków: Spółka Wydawnicza Polska, 1895.
  46. Krzywiec Grzegorz, Szowinizm po polsku. Przypadek Romana Dmowskiego (1886-1905). Warszawa: Neriton, 2009.
  47. Limanowski Bolesław, Historia powstania narodu polskiego w 1863 i 1864 r. Lwów: Wydawnictwo Polskie, 1902.
  48. Łętocha Rafał, Katolicyzm a idea narodowa. Miejsce religii w myśli obozu narodowego lat okupacji. Lublin: Wydawnictwo „Gaudium”, 2002.
  49. Marchlewska Marta, Aleksandra Cichocka, Manana Jaworska, Agnieszka Golec de Zavala, Michał Bilewicz, „Superficial ingroup love? Collective narcissism predicts ingroup image defense, outgroup prejudice, and lower ingroup loyalty” British Journal of Social Psychology, 59 (2020): 857-875. https://doi.org/10.1111/bjso.12367.
  50. Micewski Andrzej, Z geografii politycznej II Rzeczpospolitej. Szkice. Warszawa: Znak, 1964.
  51. Nowak Joanna, „Od narodu historycznego do wspólnoty etnicznej. Przemiany w polskiej refleksji nad narodem po 1864 roku” Teksty Drugie, nr 6, (2014): 369-390.
  52. Ochorowicz Julian. O polskim charakterze narodowym, wstęp i wybór L. Gawor. Lublin: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1986.
  53. Paruch Waldemar, „Between Political Nation and Ethnic‑Cultural Nation: Nations in Central Europe in the 20th Century” Politeja, nr 6 (2018): 107‑124. https://doi.org/10.12797/Politeja.15.2018.57.07.
  54. Popławski Jan Ludwik (pseud. J. L. Jastrzębiec), „Z całej Polski” Przegląd Wszechpolski, nr 24 (1898): 381.
  55. Program Stronnictwa Demokratyczno-Narodowego w zaborze rosyjskim. Kraków: W. L. Anczyc i Sp., 1903.
  56. Program Stronnictwa Demokratyczno-Narodowego z roku 1903 (październikowy). Warszawa, 1903. https://www.sbc.org.pl/dlibra/publication/100979/edition/96421/content.
  57. Radkiewicz Piotr, Patriotyzm, etnocentryzm, nacjonalizm. Perspektywa makropsychologiczna. Warszawa: PWN, 2019.
  58. Renan Ernest, „Co to jest naród?”, [w:] Być w narodzie. Szkice o idei narodu, narodowej kulturze i nacjonalizmie, red. Lech Zdybel. 197-212. Lublin: Wydawnictwo UMCS, 1998.
  59. Rudnicki Szymon, Obóz Narodowo Radykalny. Geneza i działalność. Warszawa: „Czytelnik”, 1985.
  60. Simmel Georg, Conflict and the Web of Group Affiliations. New York: Macmillan, 1964.
  61. Smith Anthony, National Identity. London: Penguin Books, 1991.
  62. Stachowiak Paweł, „Ołtarz, tron i naród. Kościoła problemy z polskością 1914-1918”, [w:] Niedokończona wojna? „Polskość” jako zadanie pokoleniowe, red. Robert Traba. 225-244. Warszawa: Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk, 2020.
  63. Stachowiak Paweł, Korzenie „katolicyzmu endeckiego”: nacjonalistyczna wizja religii i Kościoła w Polsce w latach 1887-1927. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Wyższej Szkoły Nauk Humanistycznych i Dziennikarstwa, 1999.
  64. Stachura Peter, Poland 1918-1945. An Interpretive and Documentary History of the Second Republic. London: Routledge, 2004.
  65. Szymański Antonii, „Nauki wynikające z potępienia Action Française”, [w:] VI Tydzień Społeczny Stowarzyszenia Młodzieży Akademickiej „Odrodzenie” w Lublinie w sierpniu 1927 roku. 35-63. Lublin: Uniwersytet, 1928.
  66. Szymański Antonii, Religia a polityka. Warszawa: Skład Główny w Domu Książki Polskiej, 1927.
  67. The Formation of National States in Western Europe, red. Charles Tilly. Princeton: Princeton University Press, 1975.
  68. Urban Jan, „Ku uzdrowieniu polskiego nacjonalizmu” Przegląd Powszechny, 175 (1927): 221-222.
  69. Walicki Andrzej, „Ideologia narodowa powstania styczniowego” Przegląd, z. 4 (2003). https://www.tygodnikprzeglad.pl/ideologia-narodowa-powstania-styczniowego-2/.
  70. Walicki Andrzej, „Narodziny i rozwój integralnego nacjonalizmu przed rokiem 1918”, [w:] Idem. Naród - Nacjonalizm – Patriotyzm. Kraków: Universitas, 2009.
  71. Waniek Danuta, Orzeł czy krucyfiks. Eseje o podziałach politycznych w Polsce. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2011.
  72. Wapiński Roman, „Idea narodu w polskiej myśli społecznej i politycznej endecji przed rokiem 1918”, [w:] Idee i koncepcje narodu w polskiej myśli politycznej czasów porozbiorowych, red. Janusz Goćkowski, Andrzej Walicki. 220-245. Warszawa: PWN, 1977.
  73. Wapiński Roman, „Niektóre problemy ewolucji ideowo-politycznej endecji w latach 1919-1939” Kwartalnik Historyczny, nr 4 (1966): 861-878.
  74. Wapiński Roman, „Wstęp”, [w:] Roman Dmowski. Wybór pism. Wybrał, wstępem opatrzył i opracował R. Wapiński. Warszawa: PIW, 1990.
  75. Wapiński Roman, Narodowa Demokracja 1893-1939. Ze studiów nad dziejami myśli nacjonalistycznej. Wrocław-Warszawa: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1980.
  76. Wapiński Roman, Roman Dmowski. Lublin: Wydawnictwo Lubelskie, 1988.
  77. Wielomski Adam, Nacjonalizm francuski 1886-1940. Geneza, przemiany i istota filozofii politycznej. Warszawa: von Borowiecky, 2007.
  78. Yasui Michiro, „Ex oriente lux: Roman Dmowski w Japonii” Nowa Polityka Wschodnia, nr 1 (2014): 241-254.
  79. Zientara Benedykt, Świt narodów europejskich. Warszawa: PIW, 1985.
  80. Zimand Roman, „Uwagi o teorii narodu na marginesie analizy nacjonalistycznej teorii narodu” Studia Filozoficzne, 4 (1967): 3-39.

Downloads

Download data is not yet available.