Pasek boczny artykułu

Przesłane
1 maja 2021
Opublikowane
20 października 2021
Pobieranie
PDF
Statystyczny
Read Counter : 334 Pobieranie : 405

Treść głównego artykułu

Abstrakt

Dostępność jest jednym z filarów, na której opiera się Konwencja o prawach osób z niepełnosprawnościami (CRPD). Zarazem należy do najbardziej zawiłych i mało jeszcze rozpoznanych instytucji w ramach praw człowieka. Konwencja określa dostępność jako jedną z zasad ogólnych. Nie stanowi wprost prawa do dostępu/right to accessibility per se. Jednak interpretacje normy dostępności wskazują na rozbieżność poglądów na temat tego, czy mamy do czynienia z nowym prawem człowieka. Ustalenie czym jest dostępność w ramach praw człowieka ma niebagatelne znaczenie dla implementacji Konwencji.


The Committee on the Rights of Persons with Disabilities w General Comment No 2 (2014) „Article 9 Accessibility” nie ułatwia odpowiedzi na pytanie o status prawny dostępności. Kontrowersje, które budzi prawo do dostępu wpisują się w generalne obawy, które wywołują od zawsze „nowe” prawa człowieka. Przyczyną braku jasnego potwierdzenia dostępności jako samoistnego prawa człowieka jest sama natura tych praw. Prawa człowieka są dynamiczne i stale ewoluują.  Konwencja wyraźniej, niż poprzednie traktaty, zaciera różnice między prawami obywatelskimi i politycznymi, a prawami gospodarczymi i społecznymi, a w konsekwencji przyjmuje holistyczne spojrzenie na ideę praw człowieka.


Analizując normę dostępności art. 9 KPON Autorka podziela poglądy, że KPON na tyle przeformułowuje dotychczasowe prawa człowieka i wzbogaca ich treść, że możliwe jest wyodrębnienie na jej podstawie również nowych praw człowieka, w tym prawa do dostępu per se. Ciągle jednak jego zakres i treść nie są w pełni uzgodnione. Jednakże z pewnością przyczynia się do pełniejszego włączenia społecznego i sukcesywnego wycofywania się z działań mających na celu „specjalne” traktowanie osób z niepełnosprawnościami, na rzecz likwidacji barier i rozwiązań uniwersalnych dla wszystkich.

Słowa kluczowe

osoby z niepełnosprawnościami, dostępność, prawo do dostępu, prawa człowieka. persons with disabilities, accessibility, right to access, human rights

Szczegóły artykułu

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Referencje

  1. Alexy Robert, A Theory of Constitutional Rights. Oxford: New York, 2002.
  2. Arendt Hannah, „Es gibt nur ein einziges Menschenrecht” Die Wandlung, 4 (1949): 753-770.
  3. Banasiński Cezary, Eugeniusz Piontek, Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów. Komentarz, Warszawa 2009.
  4. Bartlett Peter, „The United Nations Convention on the Rights of Persons with Disabilities and Mental Health Law” The Modern Law Review, No. 5 (2012): 752-778.
  5. Błaszczak Anna, „Zastrzeżenia i oświadczenia interpretacyjne Polski do Konwencji o prawach osób z niepełnosprawnościami”, [in:] Prawa osób z niepełnosprawnością intelektualną lub psychiczną w świetle międzynarodowych instrumentów ochrony praw człowieka, ed. Dorota Pudzianowska. 25-44. Wolters Kluwer: Warszawa, 2014.
  6. Broderick Andrea, „Of rights and obligations: the birth of accessibility” The International Journal of Human Rights, No. 4 (2020): 393-413.
  7. Broderick Andrea, The Long and Winding Road to Equality and Inclusion for Persons with Disabilities. Maastricht: Intersentia, 2015. https://cris.maastrichtuniversity.nl/en/publications/the-long-and-winding-road-to--equality-and-inclusion-for-persons-w.
  8. Byrnes Andrew, „Article 1”, [in:] The UN Convention on the Elimination of All Forms of Discrimination Against Women, ed. Marsha. A Freeman, Christine Chinkin, Beate Rudolf. 51-70. New York: Oxford University Press, 2012.
  9. de Beco, Gauthier, „The indivisibility of human rights and the Convention on the rights of persons with disabilities” International and Comparativ Law Quarterly, No. 1 (2019): 141-160.
  10. Degener Theresia, „Disability in a Human Rights Context” Laws, No. 5 (2016): 1-24.
  11. Duda Andrzej Sebastian, Interes prawny w polskim prawie administracyjnym. Warszawa: C. H. Beck, 2008.
  12. Dworkin Ronald, Biorąc prawa poważnie, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1998.
  13. Einat Albin, „Universaling the Right to Work of Person with Disabilities: An Equality and Dignity Based Approach”, [in:] The Right to Work, ed. Mantouvalou. Strony. Virginia, Oxford 2017.
  14. Fredman Sandra, „Beyond the Dichotomy of Formal and Substantive Equality: Towards a New Definition of Equal Rights” [in:] Temporary Special Measures: Accelerating De Facto Equality of Women under Article 4(1) UN Convention on the Elimination of All Forms of Discrimination against Women, ed. Ineke Boerefijn, Fons Coomans, Jenny E. Goldschmidt, Rikki Holtmaat, Ria Wollleswinkel. 111-118. Antwerp: Intersentia, 2003.
  15. Greco Gian Maria, „On Accessibility as a Human Right, with an Application to Media Accessibility”, [in:] Anna Matamala, Pilar Orero, Researching Audio Description. New Approaches. 11-24. Barcelona: Palgrave Macmillan, 2016.
  16. Greco Gian Maria, „The nature of accessibility studies” Journal of Audiovisual Translation, No. 1(2018): 205-232.
  17. Hebrew University of Jerusalem Legal Studies Research Paper Series, No. 15-9 (2015): 1-22.
  18. Henkin Louis, „The Universality of the Concept of Human Rights” The Annals of the American Academy of Political and Social Science, Vol. 506 (1989): 15.
  19. Iwarsson Susanne, Ståhl Agneta, „Accessibility, usability and universal design – positioning and definition of concepts describing person-environment relationships” Disability and Rehabilitation, No. 2 (2003): 57-66.
  20. Kanter Arlene S., The Development of disability rights under International Law. London, New York: Routledge, 2015.
  21. Kapelańska-Pręgowska Julia, „Wdrażanie, stosowanie i kontrola wykonywania Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych”, [in:] Zatrudnianie osób niepełnosprawnych. Regulacje prawne, ed. Aneta Giedrewicz-Niwińska, Marzena Szabłowska-Juckiewicz. 23-37. Warszawa: Difin, 2014.
  22. Katarzyna Łasak, „Dostępność usług bankowych dla osób niedowidzących i niewidomych. Uwagi na tle opinii komitetu do spraw praw osób niepełnosprawnych w sprawie Szilvia Nyusti i Péter Takâcs przeciwko Węgrom” Gdańskie Studia Prawnicze, No. 1 (2016): 265-280.
  23. Lane Lottie, „The Horizontal Effect of International Human Rights Law in Practice. A Comparative Analysis of the General Comments and Jurisprudence of Selected United Nations Human Rights Treaty Monitoring Bodies”, European Journal of Comparative Law and Governance, No. 5 (2018): 5-88.
  24. Leib Linda Hajjar, „An overview of the characteristics and controversies of human rights”, [in:] Human Rights and the Environment, Philosophical, Theoretical and Legal Perspectives. 41-68. 2011.
  25. Lewis Oliver, „Nyusti and Takacs v Hungary: decision of the UN Committee on the Rights of Persons with Disabilities” European Human Rights Law Review, No. 4 (2013): 419-424.
  26. Liżewski Bartosz, „Europejska filozofia praw człowieka a konstytucyjna formuła obowiązków człowieka i obywatela” Filozofia publiczna i Edukacja Demokratyczna, No. 1 (2018): 206-228.
  27. Lord Janet E., „Accessibility and Human Rights Fusion in the CRPD”: Assessing the scope and content of the accessibility principle and duty under The CRPD, Presentation for the General Day of Discussion on Accessibility CRPD Committee UN – Geneva, October 7, 2010.
  28. MacKay Don, Chair of the Ad Hoc Committee on the Disability Convention, Daily Summaries, Sixth Session, Vol. 7(5), August (2005). https://www.un.org/esa/socdev/enable/rights/ahc6sum5aug.htm.
  29. MacKay Don, Chairman of the Ad Hoc Committee on Convention on Persons with Disabilities, Committee negotiating convention on rights of disabled persons concludes current session, 12.08.2005. https://www.un.org/press/en/2005/soc4680.doc.htm.
  30. McCallum Ron, Opening remarks at the General Day of Discussion on Accessibility of the Committee on the Rights of Persons with Disabilities, 7 October 2010; Report of the Committee on the Rights of Persons with Disabilities on its fourth session, 48 October 2010, CRPD/C/4/3, p. 4.
  31. Megret Frederic, „The Disabilities Convention: Towards a Holistic Concept of Rights” International Journal of Human Rights, No. 261 (2008): 261-278.
  32. Megret, Frederic, „The Disabilities Convention: Human Rights of Persons with Disabilities or Disability Rights?” Human Rights Quarterly, No. 2 (2008): 494-516.
  33. Osiatyński Wiktor, Prawa człowieka i ich granice, Kraków: Znak 2011.
  34. Pennock James Roland, „Rights, natural rights, and human rights–a general view” Human Rights, Vol. 23 (1981): 1-28.
  35. Połatyńska Joanna, Ewa Staszewska, „5.4. Prawo do pracy szczególnych grup społecznych w świetle prawa międzynarodowego”, [in:] System Prawa Pracy. Tom IX. Międzynarodowe publiczne prawo pracy. Standardy globalne, ed. Krzysztof Wojciech Baran. 171-184. Warszawa: Wolters Kluwer, 2019.
  36. Quinn Gerard, „Bringing the UN Convention on rights for persons with disabilities to life in Ireland” British Journal of Learning Disability, No. 4 (2009): 245-249.
  37. Salmen John P.S., „U.S. Accessibility Codes and Standards: Challenges for Universal Design”, [in:] Wolfgang F. E. Preiser, Korydon H. Smith, Universal Design. Handbook, para 6.2. 2001, ebook.
  38. Seatzu Francesco, „Article 9 [Accessibility]”, [in:] The United Nations Convention on the Rights of Persons with Disabilities. A Commentary. ed. Valentina Della Fina, Rachele Cera, Giuseppe Palmisano. 225-242. Switzerland: Springer, 2017.
  39. Stawecki Tomasz, „Koncepcje wykładni konstytucji we współczesnych polskich naukach prawnych”, [in:] Wykładnia Konstytucji. Inspiracje, teorie, argumenty, ed. Tomasz Stawecki, Jan Winczorek. 159-211. Warszawa: Wolters Kluwer 2014.
  40. Szydło Marek, „Publicznoprawna ochrona zbiorowych interesów konsumentów” Monitor Prawniczy, No. 17 (2004): 791-807.
  41. Ziembiński Zygmunt, Logiczne podstawy prawoznawstwa. Warszawa: Wydawnictwo Prawnicze, 1966.