Pasek boczny artykułu

Przesłane
19 sierpnia 2022
Opublikowane
20 października 2022
Pobieranie
PDF
Statystyczny
Read Counter : 304 Pobieranie : 398

Treść głównego artykułu

Abstrakt

Niedopełnianie obowiązków rodzinnych względem spadkodawcy może stanowić przyczynę wyłączenia od dziedziczenia na podstawie przepisów o niegodności tylko wówczas, gdy jednocześnie wypełnia ustawowe znamiona określonego typu czynu zabronionego, a umyślne przestępstwo, którego dopuścił się spadkobierca przeciwko spadkodawcy zostanie zaliczone przez sąd cywilny do kategorii ciężkich przestępstw w rozumieniu art. 928 § 1 pkt 1 k.c. Uzależnienie dopuszczalności stosowania przepisów o niegodności dziedziczenia od ocen prawnokarnych prowadzi niekiedy do trudnych do zaakceptowania wniosków. Po pierwsze nie zawsze intencjonalne, nacechowane złą wolą i nieustępliwością zachowania spadkobiercy wypełniają ustawowe znamiona przestępstwa określonego typu, co w szczególności dotyczy takich przestępstw przeciwko rodzinie i opiece jak przestępstwo niealimentacji w typie kwalifikowanym (art. 209 § 1a k.k.) czy przestępstwo porzucenia (art. 210 k.k.). Po drugie przeszkodą w zakwalifikowaniu ich do ciężkich przestępstw z art. 928 § 1 pkt 1 k.c. może okazać się zbyt niskie ustawowe zagrożenie. Tymczasem zachowania polegające na niedopełnianiu obowiązków rodzinnych, zwłaszcza jeśli są to obowiązki rodziców względem małoletniego dziecka, powinny być szczególnie napiętnowane, nie tylko moralnie, ale przede wszystkim prawnie i rodzić konsekwencje nie tylko w sferze niemajątkowej, ale skutkować także utratą korzyści o charakterze majątkowym, w tym wynikających z dziedziczenia. W szczególności małoletni spadkobierca nie ma możliwości sankcjonowania zachowań swoich spadkobierców ustawowych, które polegałyby na uporczywym niedopełnianiu obowiązków rodzinnych, w trybie wydziedziczenia czy choćby wyłączenia od dziedziczenia w testamencie negatywnym. De lege lata jedyną instytucją, która w takich przypadkach może mieć zastosowanie jest instytucja niegodności dziedziczenia. Z uwagi na jej ograniczone, determinowane zamkniętym katalogiem przyczyn, zastosowanie, konieczne jest zapewnienie takich rozwiązań prawnych, które umożliwią osiągnięcie tożsamych skutków w postaci sankcjonowania niegodnych zachowań spadkobierców wobec spadkodawców polegających na niewypełnianiu obowiązków rodzinnych niezależnie od prawnej dopuszczalności dokonania przez tych ostatnich wydziedziczenia. Stąd tak istotne jest, aby przepisy o niegodności dziedziczenia pozwalały skutecznie wyeliminować sytuacje, w których powszechne poczucie sprawiedliwości byłoby naruszone ze względu na ustalony porządek dziedziczenia.

Słowa kluczowe

uporczywa niealimentacja, niegodność dziedziczenia, ciężkie przestępstwo persistent non-alimentation, unworthiness of inheritance, serious crime

Szczegóły artykułu

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Referencje

  1. Bereżnicki Michał, „Przestępstwo uchylania się od obowiązku alimentacyjnego w kodeksie karnym z 1969 r.” Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, nr 4 (1971): 51-59.
  2. Borysiak Witold, „art. 928.”, [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. Witolt Borysiak. Legalis: C. H. Beck, 2022.
  3. Ciszewski Jerzy, Jakub Knabe. „art. 928.”, [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. Jerzy Ciszewski, Warszawa: Lexis Nexis, 2013.
  4. Długoszewska Iwona, Przesłanki oraz skutki ograniczenia i pozbawienia władzy rodzicielskiej. Warszawa: Lexis Nexis, 2012.
  5. Duda Adrian, Dominika Sokołowska, „Nowe granice kryminalizacji przestępstwa niealimentacj oraz mechanizmy redukcji karania według znowelizowanego brzmienia art. 209 k.k.” Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych, nr 4 (2017): 27-50.
  6. Goettel Mieczysław, „Pozbawienie praw rodzicielskich w polskim kodeksie karnym” Nowe Prawo, nr 7-8 (1978): 1077-1089.
  7. Gwiazdomorski Jan, Prawo spadkowe. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1959.
  8. Haberko Joanna, Robert Zawłocki, „Prawnospadkowe konsekwencje popełnienia przestępstwa” Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, z. 1 (2014): 29-42.
  9. Holewińska-Łapińska Elżbieta, „Orzecznictwo w sprawach o pozbawienie władzy rodzicielskiej”, [w:] Prawo w działaniu, t. XIV, Sprawy cywilne, red. Elżbieta Holewińska-Łapińska. 27-76. Warszawa: Wolters Kluwer, 2013.
  10. Hypś Sławomir, „art. 209”, [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. Alicja Grześkowiak, Krzysztof Wiak. Warszawa: C. H. Beck, 2012.
  11. Jagielski Kazimierz, „Istota i treść władzy rodzicielskiej” Studia Cywilistyczne, t. III (1963): 97-161.
  12. Jodłowski Jan, „art. 209”, [w:] Kodeks karny. Część szczególna, t. II, Komentarz do art. 117-211a, red. Włodzimierz Wróbel, Andzrej Zoll. Warszawa: Wolters Kluwer 2017.
  13. Kłak Czesław Paweł, „Glosa do wyroku Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 14 czerwca 2001r., sygn. I ACa 262/00” Orzecznictwo Sądów
  14. Apelacyjnych, nr 9 (2005): 81-90.
  15. Konarska-Wrzosek Violetta, „Pozbawienie lub ograniczenie praw rodzicielskich lub opiekuńczych”, [w:] System prawa karnego, t. VI, Kary i środki karne. Poddanie sprawcy próbie, red. Mirosława Melezini. Legalis: C. H. Beck, 2010.
  16. Kosonoga Jacek, „art. 209”, [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. Ryszard Stefański. Warszawa: C. H. Beck, Legalis 2012.
  17. Kremis Józef, „art. 928”, [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. Edward Gniewek, Piotr Machnikowski. Legalis: C. H. Beck, 2021.
  18. Księżak Paweł, Zachowek w polskim prawie spadkowym. Warszawa: Lexis Nexis, 2012.
  19. Kuźmicka-Sulikowska Joanna, „Popełnienie przestępstwa jako przyczyna niegodności dziedziczenia w polskim prawie spadkowym” Wrocławsko-Lwowskie Zeszyty Prawnicze, nr 8 (2017): 137-152.
  20. Małecki Mikołaj, „Przestępstwo niealimentacji w perspektywie zmian (uwagi do rządowego projektu nowelizacji art. 209 k.k. z 28 października 2016 r.)” Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych, z. 4 (2016): 35-61.
  21. Marek Andrzej, „art. 7.”, [w:] Kodeks karny. Komentarz, LEX 2010.
  22. Meszorer Albert, [w:] Materiały dyskusyjne do Projektu Kodeksu cywilnego Rzeczypospolitej Ludowej. Materiały z sesji naukowej 8-10 grudnia 1954 r., red. Jan Wasilkowski. Warszawa: Wydawnictwo Prawnicze, 1955.
  23. Niedośpiał Michał, „Glosa do wyroku Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 14 czerwca 2001r., sygn. I ACa 262/00” Orzecznictwo Sadów Apelacyjnych, nr 8 (2006): 76-88.
  24. Niezbecka Elżbieta, „art. 928.”, [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, t. IV, Spadki, red. Andrzej Kidyba. Warszawa: LEX a Waolters Kluwer business, 2015.
  25. Pazdan Maksymilian, „art. 928.”, [w:] Kodeks cywilny, t. II, Komentarz do art. 450-1088, red. Krzysztof Pietrzykowski. Legalis: C. H. Beck, 2021.
  26. Piątowski Józef Stanisław, Hanna Witczak, Agnieszka Kawałko, „Dziedziczenie ustawowe”, [w:] System prawa prywatnego, t. X, Prawo spadkowe, red. Bogudar Kordasiewicz. 213-330. Warszawa: C. H. Beck, 2015.
  27. Piątowski Józef Stanisław, Hanna Witczak, Agnieszka Kawałko, „Spadek. Ogólna problematyka dziedziczenia”, [w:] System prawa prywatnego, t. X, Prawo spadkowe, red. Bogudar Kordasiewicz. 67-212. Warszawa: C. H. Beck, 2015.
  28. Pietrzykowski Krzysztof, „art. 111.”, [w:] Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, red. Krzysztof Pietrzykowski. Legalis: C. H. Beck, 2020.
  29. Pohl Łukasz, „Zakres i skutki depenalizacji wywołanej nowelizacją przepisu określającego znamiona przestępstwa nie alimentacji” Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, z. 4 (2017): 87-94.
  30. Polińska Aleksandra, „Przestępstwo uchylania się od alimentów po ostatniej nowelizacji” Palestra, nr 5 (2018): 41-50.
  31. Przybyłowski Kazimierz, „Notka do uchwały SN z dnia 10 września 1958 r. (3 CO 16/58)” Orzecznictwo Sądów Polskich i Komisji Arbitrażowych, nr 5 (1959): 244-245.
  32. Rypiński Aleksander, „Przestępstwo uchylania się od obowiązku alimentacyjnego (art. 186 k.k.)” Nowe Prawo, nr 3 (1972): 458-465.
  33. Skowrońska Elżbieta, „Przegląd orzecznictwa z zakresu prawa spadkowego (za lata 1989–1990)” Przegląd Sądowy, nr 9 (1992): 47-66.
  34. Skowrońska-Bocian Elżbieta, Jacek Wierciński, „art. 928.”, [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, t. IV, red. Jacek Gudowski. 60-73. Warszawa: Wolters Kluwer, 2017).
  35. Strzebińczyk Jerzy, „Pozbawienie władzy rodzicielskiej” Acta Universitatis Wratislaviensis. Prawo, nr 308 (2009): 475-495.
  36. Strzebińczyk Jerzy, „Władza rodzicielska”, [w:] System prawa prywatnego, t. XII, Prawo rodzinne i opiekuńcze, red. Tadeusz Smyczyński. Warszawa: C. H. Beck, 2011.
  37. Sylwestrzak Anna, „art. 928.”, [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. Małgorzata Balwicka-Szczyrba, Anna Sylwestrzak. Warszawa: Wolters Kluwer, 2022.
  38. Szaciński Michał, „Przesłanki niegodności według prawa spadkowego zunifikowanego oraz znaczenie orzeczenia sądowego ustalającego niegodność” Nowe Prawo, nr 2 (1954): 39-42.
  39. Szpunar Adam, „Z problematyki niegodności dziedziczenia” Nowe Prawo, nr 2 (1981): 21-33.
  40. Wąsek Andrzej, Jarosław Warylewski, „art. 209”, [w:] Kodeks karny. Część szczególna, t. I, Komentarz do artykułów 117-221, red. Andrzej Wąsek, Robert Zawłocki. Warszawa: C. H. Beck, 2010.
  41. Wierciński Jacek, „O przestępstwie jako przyczynie niegodności dziedziczenia” Kwartalnik Prawa Prywatnego, nr 2 (2010): 555-569.
  42. Wierciński Jacek, „Uwagi o teoretycznych założeniach dziedziczenia ustawowego” Studia Prawa Prywatnego, nr 2 (2009): 79-92.
  43. Witczak Hanna, „art. 928.”, [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, t. IV, Spadki, red. Magdalena Habdas, Mariusz Fras. 128-173. Warszawa: Wolters Kluwer, 2019.
  44. Witczak Hanna, „Skutki wyłączenia od dziedziczenia” Rejent, nr 3 (2009): 73-96.
  45. Witczak Hanna, „The Legal Status of Minor Testator’s Parents Deprived of Parental Authority in Intestate Succession. Some Remarks on the Solutions in Polish, Russian, and Italian law” Review of European and Comparative Law, nr 4 (2021): 107-134.
  46. Witczak Hanna, Wyłączenie od dziedziczenia na mocy orzeczenia sądu. Warszawa: Lexis Nexis, 2013.
  47. Wolak Grzegorz, „O wydziedziczeniu z powodu uporczywego niedopełniania obowiązków rodzinnych względem spadkodawcy” Studia Prawnicze KUL, nr 3 (2020): 355-374.
  48. Załucki Mariusz, Wydziedziczenie w prawie polskim na tle porównawczym. Warszawa: Wolters Kluwer, 2010.
  49. Zrałek Jacek, „Niegodność dziedziczenia – uwagi de lege ferenda” Rejent, nr 2 (2006): 203-217.