Nowa instytucja opinii doradczych Europejskiego Trybunału Praw Człowieka – uwagi po czterech latach od wejścia w życie Protokołu 16 do EKPC

Abstrakt

Protokół 16 do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka wprowadza po raz pierwszy procedurę umożliwiającą sądom krajowym zwracanie się do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka o wydanie opinii doradczych w kwestii zasad odnoszących się do interpretacji lub stosowania praw i wolności określonych w Konwencji i jej protokołach W okresie od 2018 r. ETPCz wydał tylko pięć opinii doradczych, z których pierwsza poddana została gruntownej krytyce. Ponadto do tej pory Protokół ratyfikowało tylko 17 Państw-Stron. Dlatego też uzasadnione jest podjęcie w tym opracowaniu próby oceny pierwszych czterech lat funkcjonowania Protokołu w praktyce, przy czym zasadne jest zadanie pytania, czy Protokół rzeczywiście był potrzebny i czy sprawdza się w praktyce? Po przedstawieniu rozwiązań przyjętych w Protokole 16, omówione zostały dotychczas wydane przez Trybunał opinie doradcze, a następnie wskazówki dotyczące funkcjonowania tej instytucji wynikające z dotychczasowego orzecznictwa oraz krytyka rozwiązań przyjętych w tym Protokole. Autor zauważa, że ​​pomimo krytyki dotyczącej poszczególnych rozwiązań przyjętych w Protokole 16, ogólna ocena głównej idei tego Protokołu jest pozytywna. Niewątpliwie tworzy on pierwszą formalną podstawę prawną dla dialogu między ETPC a najwyższymi sądami i trybunałami w Państwach-Stronach Konwencji. Choć podstawowym celem tego dialogu jest wzmocnienie realizacji postanowień Konwencji w sferze krajowej, instytucja występowania o opinię doradczą przez sądy krajowe stanowić może konstruktywny instrument kształtowania europejskich standardów praw człowieka. Wprowadzenie nowego mechanizmu można uznać również za kolejny krok w kierunku uczynienia z Trybunału Strasburskiego trybunału konstytucyjnego rozstrzygającego najważniejsze kwestie dotyczące standardów praw człowieka na poziomie europejskim.