logo czasopisma

Artykuły

Nr 2 (2024): Prawo i Więź Nr 2 (49) 2024

Pojęcie narodu w poglądach Romana Dmowskiego. Pomiędzy moralnością, instynktami, duszą narodową a politycznym pragmatyzmem

Przesłane
4 listopada 2022
Opublikowane
24-05-2024

Abstrakt

Przedmiotem badawczym artykułu jest koncepcja narodu Dmowskiego, która stanowi rdzeń prezentowanej przez niego wizji rzeczywistości społeczno-politycznej. Celem badawczym artykułu jest poszukiwanie odpowiedzi na pytania: w jaki sposób Dmowski definiował naród i czy jego zapatrywania w tym zakresie się zmieniały, czy wręcz przeciwnie były one niezmiennym fundamentem jego światopoglądu? Jakie poszczególne czynniki narodowotwórcze można wyróżnić analizując jego pojęcie narodu oraz, które z nich stanowiły esencję narodu? Pytaniem jest też, czy polityczne uwarunkowania miały wpływ na definiowanie narodu przez Dmowskiego? Analiza pojęcia narodu został przedstawiona odwołując się do czynników narodowotwórczych. Dmowski oscylował pomiędzy różnymi czynnikami, głównie wskazywał na moralność, instynkty i duszę narodu. Brak precyzji w definiowaniu narodu było wynikiem jego pragmatyzmu politycznego. Dawało to bowiem możliwość dostosowania tego nadrzędnego pojęcia do potrzeb politycznych. Odpowiedzi na pytania badawcze są uzupełnieniem bogatego dyskursu naukowego dotyczącego poglądów tego myśliciela, jak również badań nad nacjonalizmami.

Bibliografia

  1. „Polityka narodowa w stosunku do religii i Kościoła” Przegląd Wszechpolski, nr 5 (1903): 321-400.
    Pokaż w Google Scholar
  2. „Program Stronnictwa Demokratyczno-Narodowego w zaborze rosyjskim” Przegląd Wszechpolski, nr 11 (1897): 241-247.
    Pokaż w Google Scholar
  3. Balicki Zygmunt, Egoizm narodowy wobec etyki. Lwów: Towarzystwo wydawnicze we Lwowie, 1902.
    Pokaż w Google Scholar
  4. Baranowska Marta, „Stworzyliśmy Włochy, teraz musimy stworzyć Włochów. Risorgimento z perspektywy teorii modernistycznej Ernesta Gellnera”, [w:] W kręgu doktryn politycznych i prawnych. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Markowi Maciejewskiemu, red. Radosław Antonow et al. 39-51. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2020.
    Pokaż w Google Scholar
  5. Barth Frederik, Ethnic groups and boundaries. The social organization of culture difference. Oslo: Universitetsforlaget, 1969.
    Pokaż w Google Scholar
  6. Bartyzel Jacek, „Szowinizm”, [w:] Jacek Bartyzel, Bohdan Szlachta, Adam Wielomski. Encyklopedia polityczna, t. I. 394-395. Radom: Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne, 2007.
    Pokaż w Google Scholar
  7. Budyta-Budzyńska Małgorzata, Socjologia narodu i konfliktów etnicznych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2010.
    Pokaż w Google Scholar
  8. Bystroń Jan Stanisław, Megalomania narodowa. Warszawa: Wydawnictwo Książka i Wiedza, 1995.
    Pokaż w Google Scholar
  9. Cichocka Aleksandra, Aleksandra Cislak, „Nationalism as collective narcissism” Current Opinion in Behavioral Sciences, 34 (2020): 69-74. https://doi.org/10.1016/j.cobeha.2019.12.013.
    Pokaż w Google Scholar
  10. Connelly John, From people into nation. Princeton & Oxford: Princeton University Press, 2020.
    Pokaż w Google Scholar
  11. Cywiński Bohdan, Rodowody niepokornych. Warszawa: PWN, 2010.
    Pokaż w Google Scholar
  12. Dawidowicz Aneta, „System etyczny w myśli politycznej Zygmunta Balickiego” Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska Lublin – Polonia, XI (2004): 177-191.
    Pokaż w Google Scholar
  13. Dmowski Roman, „Istota i geneza narodu” Sprawa Polska, nr 2 (1917): 229-230.
    Pokaż w Google Scholar
  14. Dmowski Roman, „Jedność narodowa” Przegląd Wszechpolski, nr 6 (1895): 81-83.
    Pokaż w Google Scholar
  15. Dmowski Roman, „Polityka polska i odbudowanie państwa”, [w:] idem, Wybór pism, t. I, Poznań: Zysk i S-ka, 2014.
    Pokaż w Google Scholar
  16. Dmowski Roman, „Półpolacy”, [w:] idem, Pisma, t. III. 107-108. Częstochowa: Gmachowski Antoni i S-ka, 1938.
    Pokaż w Google Scholar
  17. Dmowski Roman, „Przedmowa do wydania czwartego (1933)”, [w:] idem. Myśli nowoczesnego Polaka. Wrocław: Nortom, 2012.
    Pokaż w Google Scholar
  18. Dmowski Roman, „Przedmowa do wydania drugiego (1904)”, [w:] idem, Myśli nowoczesnego Polaka. Wrocław: Nortom, 2012.
    Pokaż w Google Scholar
  19. Dmowski Roman, „Zagadnienie rządu. II Poczucie narodowe podstawą bytu społecznego”, [w:] idem, Pisma, t. IX. Częstochowa: Antoni Gmachowski i S-ka, 1939.
    Pokaż w Google Scholar
  20. Dmowski Roman, Kościół, naród i państwo. Wrocław: Nortom, 1993.
    Pokaż w Google Scholar
  21. Dmowski Roman, Myśli nowoczesnego Polaka. Wrocław: Nortom, 2012.
    Pokaż w Google Scholar
  22. Dmowski Roman, Nasz patriotyzm. Podstawy programu współczesnej polityki narodowej. Berlin: Janiszewski i Quitt, 1893.
    Pokaż w Google Scholar
  23. Dmowski Roman, Przewrót. Warszawa: Nakładem Spółki Wydawniczej, 1934.
    Pokaż w Google Scholar
  24. Dmowski Roman, Separatyzm Żydów i jego źródła. Warszawa: nakł. „Gazety Warszawskiej”, 1909.
    Pokaż w Google Scholar
  25. Dmowski Roman, Upadek myśli konserwatywnej. Kraków: Skład główny w księgarni Gebethnera i Wolffa, 1914.
    Pokaż w Google Scholar
  26. Durkheim Émile, Les formes elementaires de la vie religieuse. Le systeme totemique en Australie. Paris: Les Presses universitaires de France, 1968.
    Pokaż w Google Scholar
  27. Eberhardt Piotr, „Program terytorialny Komitetu Narodowego Polskiego i delegacji polskiej na konferencji pokojowej w Wersalu” Studia Geohistorica, nr 3 (2015): 127-140.
    Pokaż w Google Scholar
  28. Fiktus Paweł, „Roman Dmowski wobec problemów polskiego osadnictwa na terenie brazylijskiej Parany w latach 1899–1900” Wrocławskie Studia Erazmiańskie. Zeszyty Studenckie (2010): 48-57. https://www.repozytorium.uni.wroc.pl/publication/27862.
    Pokaż w Google Scholar
  29. Gellner Ernest, Narody i nacjonalizmy. Tłumaczenie Teresa Hołówka. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1991.
    Pokaż w Google Scholar
  30. Giertych Jędrzej, My nowe pokolenie. Poznań: Księgarnia św. Wojciecha, 1936.
    Pokaż w Google Scholar
  31. Górski Karol, „Dzieje życia wewnętrznego w Polsce. Wiek XIX i początek XX w.” Roczniki Teologiczno-Kanoniczne, nr 4 (1964): 5-50.
    Pokaż w Google Scholar
  32. Grott Bogumił, Olgierd Grott, „Problem kondycji Polaków i Polski w myśli Romana Dmowskiego” Politeja, nr 3 (2019): 323-347. https://doi.org/10.12797/Politeja.16.2019.60.21.
    Pokaż w Google Scholar
  33. Grott Bogumił, Nacjonalizm chrześcijański. Narodowo-katolicka formacja ideowa w II Rzeczpospolitej na tle porównawczym. Krzeszowice: Dom Wydawniczy „Ostoja”, 1999.
    Pokaż w Google Scholar
  34. Grott Bogumił, Religia, Kościół, etyka w ideach i koncepcjach prawicy polskiej. Narodowa Demokracja. Kraków: Nomos, 1993.
    Pokaż w Google Scholar
  35. Grzybek Dariusz, „Od modernizacyjnego optymizmu ku antymodernizacyjnej utopii – zwrot w myśli politycznej Romana Dmowskiego” Studia Historyczne, z. 4 (2016): 441-464. https://journals.akademicka.pl/studiahistoryczne/article/view/305.
    Pokaż w Google Scholar
  36. Grzybowski Konstanty, Ojczyzna, naród, państwo. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1977.
    Pokaż w Google Scholar
  37. Hobsbawm Eric, Nations and nationalism since 1780. Cambridge: Cambridge University Press, 1990.
    Pokaż w Google Scholar
  38. Jabłonowski Władysław, Z biegiem lat 1890-1939. Wspomnienia o Romanie Dmowskim. Częstochowa: Antoni Gmachowski i S-ka. 1939.
    Pokaż w Google Scholar
  39. Kieniewicz Stefan, Historyk a świadomość narodowa. Warszawa: Czytelnik, 1982.
    Pokaż w Google Scholar
  40. Kizwalter Tomasz, O nowoczesności narodu. Przypadek polski. Warszawa: Semper, 1999.
    Pokaż w Google Scholar
  41. Bończa-Tomaszewski Nikodem, Demokratyczna geneza nacjonalizmu. Intelektualne korzenie ruchu narodowo-demokratycznego. Warszawa: Fronda, 2001.
    Pokaż w Google Scholar
  42. Kłoskowska Antonina, „Skąd i po co naród?” Znak, nr 3 (1997): 69-78.
    Pokaż w Google Scholar
  43. Kornaś Jerzy, „Naród i państwo w myśli politycznej Stronnictwa Narodowego (1928-1939)” Zeszyty Naukowe Akademii Ekonomicznej w Krakowie, 692 (2005): 21-37.
    Pokaż w Google Scholar
  44. Kornaś Jerzy, Naród i państwo w myśli politycznej Związku Ludowo-Narodowego. Kraków: Akademia Ekonomiczna w Krakowie, 1995.
    Pokaż w Google Scholar
  45. Koźmian Stanisław, Rzecz o roku 1863, t. III, Kraków: Spółka Wydawnicza Polska, 1895.
    Pokaż w Google Scholar
  46. Krzywiec Grzegorz, Szowinizm po polsku. Przypadek Romana Dmowskiego (1886-1905). Warszawa: Neriton, 2009.
    Pokaż w Google Scholar
  47. Limanowski Bolesław, Historia powstania narodu polskiego w 1863 i 1864 r. Lwów: Wydawnictwo Polskie, 1902.
    Pokaż w Google Scholar
  48. Łętocha Rafał, Katolicyzm a idea narodowa. Miejsce religii w myśli obozu narodowego lat okupacji. Lublin: Wydawnictwo „Gaudium”, 2002.
    Pokaż w Google Scholar
  49. Marchlewska Marta, Aleksandra Cichocka, Manana Jaworska, Agnieszka Golec de Zavala, Michał Bilewicz, „Superficial ingroup love? Collective narcissism predicts ingroup image defense, outgroup prejudice, and lower ingroup loyalty” British Journal of Social Psychology, 59 (2020): 857-875. https://doi.org/10.1111/bjso.12367.
    Pokaż w Google Scholar
  50. Micewski Andrzej, Z geografii politycznej II Rzeczpospolitej. Szkice. Warszawa: Znak, 1964.
    Pokaż w Google Scholar
  51. Nowak Joanna, „Od narodu historycznego do wspólnoty etnicznej. Przemiany w polskiej refleksji nad narodem po 1864 roku” Teksty Drugie, nr 6, (2014): 369-390.
    Pokaż w Google Scholar
  52. Ochorowicz Julian. O polskim charakterze narodowym, wstęp i wybór L. Gawor. Lublin: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1986.
    Pokaż w Google Scholar
  53. Paruch Waldemar, „Between Political Nation and Ethnic‑Cultural Nation: Nations in Central Europe in the 20th Century” Politeja, nr 6 (2018): 107‑124. https://doi.org/10.12797/Politeja.15.2018.57.07.
    Pokaż w Google Scholar
  54. Popławski Jan Ludwik (pseud. J. L. Jastrzębiec), „Z całej Polski” Przegląd Wszechpolski, nr 24 (1898): 381.
    Pokaż w Google Scholar
  55. Program Stronnictwa Demokratyczno-Narodowego w zaborze rosyjskim. Kraków: W. L. Anczyc i Sp., 1903.
    Pokaż w Google Scholar
  56. Program Stronnictwa Demokratyczno-Narodowego z roku 1903 (październikowy). Warszawa, 1903. https://www.sbc.org.pl/dlibra/publication/100979/edition/96421/content.
    Pokaż w Google Scholar
  57. Radkiewicz Piotr, Patriotyzm, etnocentryzm, nacjonalizm. Perspektywa makropsychologiczna. Warszawa: PWN, 2019.
    Pokaż w Google Scholar
  58. Renan Ernest, „Co to jest naród?”, [w:] Być w narodzie. Szkice o idei narodu, narodowej kulturze i nacjonalizmie, red. Lech Zdybel. 197-212. Lublin: Wydawnictwo UMCS, 1998.
    Pokaż w Google Scholar
  59. Rudnicki Szymon, Obóz Narodowo Radykalny. Geneza i działalność. Warszawa: „Czytelnik”, 1985.
    Pokaż w Google Scholar
  60. Simmel Georg, Conflict and the Web of Group Affiliations. New York: Macmillan, 1964.
    Pokaż w Google Scholar
  61. Smith Anthony, National Identity. London: Penguin Books, 1991.
    Pokaż w Google Scholar
  62. Stachowiak Paweł, „Ołtarz, tron i naród. Kościoła problemy z polskością 1914-1918”, [w:] Niedokończona wojna? „Polskość” jako zadanie pokoleniowe, red. Robert Traba. 225-244. Warszawa: Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk, 2020.
    Pokaż w Google Scholar
  63. Stachowiak Paweł, Korzenie „katolicyzmu endeckiego”: nacjonalistyczna wizja religii i Kościoła w Polsce w latach 1887-1927. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Wyższej Szkoły Nauk Humanistycznych i Dziennikarstwa, 1999.
    Pokaż w Google Scholar
  64. Stachura Peter, Poland 1918-1945. An Interpretive and Documentary History of the Second Republic. London: Routledge, 2004.
    Pokaż w Google Scholar
  65. Szymański Antonii, „Nauki wynikające z potępienia Action Française”, [w:] VI Tydzień Społeczny Stowarzyszenia Młodzieży Akademickiej „Odrodzenie” w Lublinie w sierpniu 1927 roku. 35-63. Lublin: Uniwersytet, 1928.
    Pokaż w Google Scholar
  66. Szymański Antonii, Religia a polityka. Warszawa: Skład Główny w Domu Książki Polskiej, 1927.
    Pokaż w Google Scholar
  67. The Formation of National States in Western Europe, red. Charles Tilly. Princeton: Princeton University Press, 1975.
    Pokaż w Google Scholar
  68. Urban Jan, „Ku uzdrowieniu polskiego nacjonalizmu” Przegląd Powszechny, 175 (1927): 221-222.
    Pokaż w Google Scholar
  69. Walicki Andrzej, „Ideologia narodowa powstania styczniowego” Przegląd, z. 4 (2003). https://www.tygodnikprzeglad.pl/ideologia-narodowa-powstania-styczniowego-2/.
    Pokaż w Google Scholar
  70. Walicki Andrzej, „Narodziny i rozwój integralnego nacjonalizmu przed rokiem 1918”, [w:] Idem. Naród - Nacjonalizm – Patriotyzm. Kraków: Universitas, 2009.
    Pokaż w Google Scholar
  71. Waniek Danuta, Orzeł czy krucyfiks. Eseje o podziałach politycznych w Polsce. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2011.
    Pokaż w Google Scholar
  72. Wapiński Roman, „Idea narodu w polskiej myśli społecznej i politycznej endecji przed rokiem 1918”, [w:] Idee i koncepcje narodu w polskiej myśli politycznej czasów porozbiorowych, red. Janusz Goćkowski, Andrzej Walicki. 220-245. Warszawa: PWN, 1977.
    Pokaż w Google Scholar
  73. Wapiński Roman, „Niektóre problemy ewolucji ideowo-politycznej endecji w latach 1919-1939” Kwartalnik Historyczny, nr 4 (1966): 861-878.
    Pokaż w Google Scholar
  74. Wapiński Roman, „Wstęp”, [w:] Roman Dmowski. Wybór pism. Wybrał, wstępem opatrzył i opracował R. Wapiński. Warszawa: PIW, 1990.
    Pokaż w Google Scholar
  75. Wapiński Roman, Narodowa Demokracja 1893-1939. Ze studiów nad dziejami myśli nacjonalistycznej. Wrocław-Warszawa: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1980.
    Pokaż w Google Scholar
  76. Wapiński Roman, Roman Dmowski. Lublin: Wydawnictwo Lubelskie, 1988.
    Pokaż w Google Scholar
  77. Wielomski Adam, Nacjonalizm francuski 1886-1940. Geneza, przemiany i istota filozofii politycznej. Warszawa: von Borowiecky, 2007.
    Pokaż w Google Scholar
  78. Yasui Michiro, „Ex oriente lux: Roman Dmowski w Japonii” Nowa Polityka Wschodnia, nr 1 (2014): 241-254.
    Pokaż w Google Scholar
  79. Zientara Benedykt, Świt narodów europejskich. Warszawa: PIW, 1985.
    Pokaż w Google Scholar
  80. Zimand Roman, „Uwagi o teorii narodu na marginesie analizy nacjonalistycznej teorii narodu” Studia Filozoficzne, 4 (1967): 3-39.
    Pokaż w Google Scholar

Downloads

Download data is not yet available.