Articles
Vol. 58 No. 5 (2025): Prawo i Więź nr 5 (58) 2025
The views of Aleksander Wielopolski and his political circle on peasant reforms in the 19th century in the Kingdom of Poland (until 1862)
Pomeranian University in Słupsk
Abstract
Aleksander Wielopolski (1803–1877) was one of the key political activists in the Kingdom of Poland in the 1860s. His ideological platform was based on the concept of loyalty to the Russian Empire and the pursuit of a conciliatory policy towards the partitioning powers. Serving as head of the Civil Government in 1862–1863, he attempted to implement modernizing reforms in the Kingdom, believing that only cooperation with the tsar offered a real opportunity to improve the situation of Polish society. Aleksander Wielopolski saw resolving the peasant question as one of the key conditions for stabilizing social relations and the sustainable development of the Kingdom of Poland. He advocated the enfranchisement of peasants, but in an evolutionary and moderate form, respecting the interests of the landed gentry. He advocated granting peasants land ownership while providing compensation to landowners, opposing radical revolutionary solutions. In 1861–1862, he initiated partial reforms, including the abolition of personal serfdom, the reduction of serfdom payments, and the possibility of converting them into rent. Although his program assumed a gradual transformation of the agrarian structure, it was not fully implemented due to the outbreak of the January Uprising in 1863. The final enfranchisement reform in the Kingdom was carried out by the Russian authorities in 1864, using it as a tool to weaken the social base of the national movement.
References
- Czepulis-Rastenis, Ryszarda. Klasa umysłowa. Inteligencja Królestwa Polskiego 1832‒1862. Warszawa: Książka i Wiedza, 1973.
View in Google Scholar
- Grabski, Władysław. Historia Towarzystwa Rolniczego 1858–1861 r., Historia rozwoju rolnictwa i sprawy włościańskiej w pierwszej połowie XIX wieku, t. I, Historia Towarzystwa Rolniczego 1858–1861 r., t. II. Warszawa: Gebethner i Wolff, 1904.
View in Google Scholar
- Kieniewicz, Stefan. Sprawa włościańska w powstaniu styczniowym. Wrocław: Zakład im. Ossolińskich, 1953.
View in Google Scholar
- Leskiewiczowa, Janina. “III. Włościanie.” W Przemiany społeczne w Królestwie Polskim 1815‒1864. Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1979.
View in Google Scholar
- Lisicki, Henryk. Aleksander Wielopolski 1803‒1877, t. I. Kraków: Drukarnia „Czasu”, 1878.
View in Google Scholar
- Mażewski, Lech. “Aleksander Wielopolski a ustawa o zbiegowiskach z 8 kwietnia 1861 r. i masakra na Placu Zamkowym.” W Aleksander Wielopolski. Próba ustrojowej rekonstrukcji Królestwa Polskiego w latach 1861–1862, red. Lech Mażewski. Radzymin: Wydawnictwo von Borowiecky, 2014.
View in Google Scholar
- Mażewski, Lech. “Nieudana próba utrzymania szlacheckiej dominacji.” W Aleksander Wielopolski. Próba ustrojowej rekonstrukcji Królestwa Polskiego w latach 1861–1862, red. Lech Mażewski. Radzymin: Wydawnictwo von Borowiecky, 2014.
View in Google Scholar
- Obraz polityczny i statystyczny Królestwa Polskiego jaki był w roku 1830 przed dniem 29 listopada. Warszawa: Drukarnia Zawadzkiego i Węckiego, 1830.
View in Google Scholar
- Popiel, Hipolit. Uwagi nad oczynszowaniem i uwłaszczeniem włościan w Królestwie Polskim, Kraków: dodatek „Czasu”, 1857.
View in Google Scholar
- Przyborowski, Walerian. Historia dwóch lat. 1861‒1862, cz. II, Rok 1862, t. IV, (Styczeń‒Czerwiec). Kraków: Druk. W.L. Anczyca i Spółki, 1895.
View in Google Scholar
- Skałkowski, Adam. Aleksander Wielopolski w świetle archiwów rodzinnych (1803‒1877). Dzieje ordynacji myszkowskiej i margrabiego lata przedhistoryczne, t. I. Poznań: PTPN, 1947.
View in Google Scholar
- Skałkowski, Adam. Aleksander Wielopolski w świetle archiwów rodzinnych (29.XI.1830–1860). Trzydzieści lat z życia margrabiego, od wybuchu listopadowego do zapowiedzi styczniowego powstania, t. II. Poznań: PTPN, 1947.
View in Google Scholar
- Skałkowski, Adam. Aleksander Wielopolski w świetle archiwów rodzinnych (1861‒1877). Margrabiego i Polski tragedia 1861‒1877, t. III. Poznań: PTPN, 1947.
View in Google Scholar
- Stankiewicz, Zbigniew. Dzieje wielkości i upadku Aleksandra Wielopolskiego. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1967.
View in Google Scholar
- Stankiewicz, Zbigniew. “Królestwo Polskie 1815–1863.” W Historia państwa i prawa Polski, t. III, Od rozbiorów do uwłaszczenia, red. Julian Bardach. Warszawa: PWN, 1981.
View in Google Scholar
- Szpoper, Dariusz. “Aleksander Wielopolski i próba ustrojowej rekonstrukcji Królestwa Polskiego w latach 1861‒1862.” W Aleksander Wielopolski. Próba ustrojowej rekonstrukcji Królestwa Polskiego w latach 1861–1862, red. Lech Mażewski. Radzymin: Wydawnictwo von Borowiecky, 2014.
View in Google Scholar
- Szpoper, Dariusz. “Reforma samorządowa w Królestwie Polskim w latach 1861‒1862.” Czasopismo Prawno-Historyczne, t. LXVI, z. 1 (2014): 149 – 181.
View in Google Scholar
- Śreniowska, Krystyna i Stanisław Śreniowski. Materiały do dziejów uwłaszczenia w Królestwie Polskim. Wrocław–Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1961.
View in Google Scholar
- Akty prawne i projekty aktów prawnych
View in Google Scholar
- Dziennik Praw Królestwa Polskiego, t. 38, nr 118. Warszawa [1847].
View in Google Scholar
- Dziennik Praw Królestwa Polskiego, t. LVII, nr 174. Warszawa 1860.
View in Google Scholar
- Prawo o oczynszowaniu z urzędu włościan. Warszawa 1862.
View in Google Scholar
- Prawo zmieniające przepis artykułu 530 Kodeksu cywilnego dotąd obowiązującego, względnie dzierżaw i czynszów wieczystych. W Dziennik Praw Królestwa Polskiego, t. IX, nr 40. Warszawa [1825].
View in Google Scholar
- Projekt do prawa względem oczynszowania z urzędu. „Dziennik Powszechny”, Warszawa, 29 X 1861, nr 23.
View in Google Scholar
- Ukaz o okupie pańszczyzny z dnia 4 (16) maja 1861 roku. W Dziennik Praw Królestwa Polskiego, t. LVII, nr 174. Warszawa 1860.
View in Google Scholar
- Ukaz z dnia 24 maja (5 czerwca) 1861 roku o wyborach do rad powiatowych, miejskich i gubernialnych. W Dziennik Praw Królestwa Polskiego, t. 58, nr 178. Warszawa 1861.
View in Google Scholar
- Ukaz z dnia 24 maja (5 czerwca) 1861 roku o radach miejskich. W Dziennik Praw Królestwa Polskiego, t. 58, nr 178. Warszawa 1861.
View in Google Scholar
- Ukaz z dnia 24 maja (5 czerwca) 1861 roku o wyborach do rad powiatowych, miejskich i gubernialnych. W Dziennik Praw Królestwa Polskiego, t. 58, nr 178. Warszawa 1861.
View in Google Scholar
- Ukaz z dnia 24 maja (5 czerwca) 1861 roku o radach gubernialnych. W Dziennik Praw Królestwa Polskiego, t. 58, nr 178. Warszawa 1861.
View in Google Scholar
- Ustawa z dnia 8 (29) maja 1862 roku o wychowaniu publicznym w Królestwie Polskim. W Dziennik Praw Królestwa Polskiego, t. 60, nr 180. Warszawa 1862.
View in Google Scholar
- Źródła internetowe
View in Google Scholar
- Antoni Wrotnowski. https://www.sejm-wielki.pl/b/2.291.46.
View in Google Scholar
Downloads
Download data is not yet available.