Skip to main navigation menu Skip to main content Skip to site footer

Articles

online-first

Some remarks on the constitutional regulation of the institution of the head of state in the Republic of Latvia (with particular attention to historical antecedents and peculiarities of constitutional solutions).

DOI:
https://doi.org/10.36128/dwrwm623
Submitted
19 August 2024
Published
19-12-2025

Abstract

This article is an attempt to familiarize the Polish reader with the specifics of some Latvian constitutional solutions. Not very well known in Poland, because our specialist literature on the local constitutional and legal issues is not very rich, despite the fact that Latvia is a country historically, geographically and economically close to Poland, and currently also our military ally, important in the situation of growing tensions in Central and Eastern Europe.

The author deals primarily with the specifics of the Latvian constitution, which is a unique example of restoring the binding force of a legal act that had been practically ineffective for many years. In the 1990s, the legal force of the 1922 constitution was restored in Latvia, which had actually ceased to be in force in 1934 after the coup d'état (i.e. before the Soviet occupation of the country).

In this context, attention is drawn to the most important values ​​that guided the creators of this constitution, as well as the historical antecedents that formed its foundation. A special role in this context was played by the dogma of the special role of the nation as the subject of the highest authority. A nation that had just completed the process of rebirth that had been ongoing since the mid-19th century and for the first time in history could enjoy its own, independent state. Hence the strong emphasis in this constitution on the role of direct democracy and the very strong constitutional position of the local parliament.

Taking into account the above aspects, the author attempted to find solutions specific to Latvia defining the relations between the executive power (primarily the president) and the executive power. Finally, he concluded that it is quite justified to treat the solutions from the Latvian constitution as a very specific form of rationalization of the parliamentary-cabinet system. The basic argument in favor of this opinion is the unique solution assuming the actual political responsibility of the president before the parliament.

The last part of the article is devoted to the potential possibility of adapting certain Latvian solutions in the event of possible changes to the Polish constitution.

References

  1. Książki, rozdziały książek i artykuły naukowe:
    View in Google Scholar
  2. Antonowicz, Lech. „Rozpad ZSRR ze stanowiska prawa międzynarodowego.” Państwo i Prawo nr 9 (1992): 21-45.
    View in Google Scholar
  3. Cygański, Mirosław. Dubicki, Tadeusz. Niemcy wschodniobałtyccy w Estonii, na Łotwie i Litwie. Zarys dziejów do 1920 roku. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2004.
    View in Google Scholar
  4. Darski, Józef. Estonia. Historia, współczesność, konflikty narodowe. Warszawa: Instytut Polityczny, 1995.
    View in Google Scholar
  5. Domagała, Michał. „System kanclerski i możliwości jego zastosowania w nowej konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.” W Konstytucyjne systemy rządów. Możliwości adaptacji do warunków polskich, red. Michał Domagała, 113-137. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 1997.
    View in Google Scholar
  6. Garlicki, Leszek. Łossowski, Piotr. „Wstęp.” W Konstytucja Estonii, red. Leszek Garlicki Garlicki 3-27. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 1997.
    View in Google Scholar
  7. Gebethner, Stanisław. „System rządów parlamentarno-gabinetowych, system rządów prezydenckich oraz rozwiązania pośrednie.” W Konstytucyjne systemy rządów. Możliwości adaptacji do warunków polskich, red. Michał Domagała, 77-93. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 1997.
    View in Google Scholar
  8. Gebethner, Stanisław. „Parlamentarne i prezydenckie systemy rządów (Porównawcza analiza politologiczna).” Państwo i Prawo nr 7/8 (1994): 26-32.
    View in Google Scholar
  9. Górski, Grzegorz. Historia administracji. Warszawa: Wydawnictwo LexisNexis, 2002
    View in Google Scholar
  10. Kallas, Marian. Projekty konstytucyjne 1989-1991, Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 1992.
    View in Google Scholar
  11. Karski, Karol. Rozpad Związku Radzieckiego a prawo międzynarodowe, Warszawa: Bellona, 2015.
    View in Google Scholar
  12. Balodis, Ringolds. Pleps, Jānis. „First Century of the Satversme: Constitutional Development and Perspectives.” Journal of the University of Latvia. Law No. 16 (2023), 85-114.
    View in Google Scholar
  13. Kierończyk, Przemysław. „Egzekutywa w systemie konstytucyjnym Łotwy.” Studia Europejskie, Tom XV, red. Krzysztof Łokucijewski, Leszek Starosta, 71-86. Gdynia: Wydawnictwo Instytutu Studiów Europejskich, 2006.
    View in Google Scholar
  14. Kierończyk, Przemysław. „Kilka uwag o genezie i specyfice konstytucji łotewskiej.” Gdańskie Studia Prawnicze t. XIV (2005): 279-298.
    View in Google Scholar
  15. Kierończyk, Przemysław. Nadrzędność parlamentu – mit czy realna alternatywa ustrojowa? Analiza wybranych przykładów. Gdańsk: Wydawnictwo Gdańskiej Wyższej Szkoły Administracji, 2009.
    View in Google Scholar
  16. Kierończyk, Przemysław. „O różnicy pomiędzy zmianą a rewizją, czyli sygnalizacja jeszcze jednego naruszenia prawa przy uchwalaniu konstytucji kwietniowej,” Zeszyty Naukowe Gdańskiej Wyższej Szkoły Administracji nr 7 (2008): 116-121.
    View in Google Scholar
  17. Kierończyk, Przemysław. „O specyfice pierwszych konstytucji państw bałtyckich.” Studia Iuridica Toruniensia tom XIII (2013): 35-65.
    View in Google Scholar
  18. Kierończyk, Przemysław. „Problem legalności konstytucji kwietniowej w świetle koncepcji >>restytucji niepodległości<<.” Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Administracji i Biznesu im. Eugeniusza Kwiatkowskiego w Gdyni z. 12, Prawo 1 (2009): 29-56.
    View in Google Scholar
  19. Kierończyk, Przemysław. Recenzja: J. Zieliński, „Systemy konstytucyjne Łotwy, Estonii i Litwy, Warszawa 2000”. Przegląd Sejmowy nr 4 z (2000): 125-126.
    View in Google Scholar
  20. Kierończyk, Przemysław. „Republika Łotewska.” W Ustrój Unii Europejskiej i ustroje państw członkowskich, red. Paweł Sarnecki, 266-275. Warszawa: Wolters Kluwer Polska 2007.
    View in Google Scholar
  21. Kierończyk, Przemysław. Państwo łotewskie. Geneza i ustrój konstytucyjny. Gdańsk: Wydawnictwo Gdańskiej Wyższej Szkoły Administracji, 2008.
    View in Google Scholar
  22. Kierończyk, Przemysław. „Parlament Republiki Łotewskiej.” Przegląd Sejmowy (2005): 87-102.
    View in Google Scholar
  23. Kierończyk, Przemysław. „Problem odszkodowań w stosunkach litewsko-rosyjskich. Próba analizy potencjalnych argumentów strony rosyjskiej.” Zeszyty Naukowe Gdańskiej Wyższej Szkoły Administracji nr 2 (2006): 69-105.
    View in Google Scholar
  24. Kierończyk, Przemysław. „Rada Gabinetowa.” W Leksykon prawa konstytucyjnego. 100 podstawowych pojęć, red. Andrzej Szmyt, 296-299, Warszawa: C. H. Beck, 2016.
    View in Google Scholar
  25. Kierończyk, Przemysław. „Regulacja instytucji Prezydenta w Nowej Konstytucji RP.” Gdańskie Studia Prawnicze, Tom III (1998): 167-191.
    View in Google Scholar
  26. Kierończyk, Przemysław. „Restytucja niepodległości Litwy. Akty Rady Najwyższej z 11 marca 1990 r.” Zeszyty Naukowe Gdańskiej Wyższej Szkoły Administracji nr 4 (2007): 69 – 90.
    View in Google Scholar
  27. Kierończyk, Przemysław. „Wizja silnego parlamentu w pierwszych konstytucjach państw bałtyckich.” Zeszyty Naukowe Gdańskiej Wyższej Szkoły Administracji nr 1 (2005): 59-89.
    View in Google Scholar
  28. Kierończyk, Przemysław. Wprowadzenie do nauki prawa konstytucyjnego dla studentów administracji. Gdańsk: Wydawnictwo Gdańskiej Wyższej Szkoły Administracji, 2006.
    View in Google Scholar
  29. Kierończyk, Przemysław. „Wstęp”. W Konstytucja Łotwy, red. Leszek Garlicki, Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 2001, 12-13.
    View in Google Scholar
  30. Kolendo, Ireneusz T. ŁOTWA – zarys dziejów narodu i państwa. Od czasów najdawniejszych do początku XXI. Łodź: Wydawnictwo Księży Młyn Wydawniczy, 2014.
    View in Google Scholar
  31. Konstytucja Łotwy, Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 2001.
    View in Google Scholar
  32. Komarnicki, Wacław. Ustrój państwowy Polski współczesnej, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2008 (reprint wydania wileńskiego z 1937 roku).
    View in Google Scholar
  33. Kruk-Jarosz, Maria. „Historyczno-porównawcze aspekty rządowej kontrasygnaty aktów prezydenta.” Biuletyn Rady Legislacyjnej nr 1 (1994): 246-247.
    View in Google Scholar
  34. Levinsson, Claes Levinsson, The Long Shadow of History: Post-Soviet Border Disputes - The Case of Estonia, Latvia, and Russia, https://www.jstor.org/stable/26323241?seq=1.
    View in Google Scholar
  35. Łossowski, Piotr. Kraje bałtyckie na drodze od demokracji parlamentarnej do dyktatury (1918-1934). Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1972.
    View in Google Scholar
  36. Łossowski, Piotr. Litwa, Warszawa: Wydawnictwo TRIO, 2001.
    View in Google Scholar
  37. Łossowski, Piotr. Łotwa nasz sąsiad. Stosunki polsko-łotewskie w latach 1918-1939. Warszawa: Wydawnictwo Mozaika, 1990.
    View in Google Scholar
  38. Makowski, Julian, Nowe konstytucje przełożone pod kierunkiem dra Juljana Makowskiego, Warszawa: Nakładem Księgarni F. Hoesicka, 1925.
    View in Google Scholar
  39. Makowski, Łukasz. System polityczny Łotwy i jego związki ze sferą gospodarczą w dobie trzeciej fali demokratyzacji. Katowice, Toruń: Uniwersytet Śląski, Wydawnictwo Adam Marszałek, 2010.
    View in Google Scholar
  40. Ochmański, Jerzy. Historia Litwy. Wrocław-Warszawa-Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1990.
    View in Google Scholar
  41. Paluszyński, Tomasz. Walka o niepodległość Łotwy 1914-1921. Warszawa: Bellona, 1999.
    View in Google Scholar
  42. Plakans, Andrejs. Wetherell, Charles Agrarian Reform in Latvia: The Historical Context, https://www.ucis.pitt.edu/nceeer/1996-810-23-3-Plakans.pdf .
    View in Google Scholar
  43. Rutkiewicz, Jan, Wojsko łotewskie 1918-1940, Warszawa: Barwa i Broń, 2005.
    View in Google Scholar
  44. Sarnecki, Paweł. „Założenia systemu >>rządów zgromadzenia<< i możliwość ich adaptacji do przyszłej konstytucji RP.” W Konstytucyjne systemy rządów. Możliwości adaptacji do warunków polskich, red. Michał Domagała, 138-158. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 1997.
    View in Google Scholar
  45. Skrzypek, Andrzej. Stosunki polsko-łotewskie 1918-1939. Gdańsk: Instytut Bałtycki w Gdańsku, 1997.
    View in Google Scholar
  46. Stembrowicz, Jerzy. Rząd w systemie parlamentarnym, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1982.
    View in Google Scholar
  47. Witkowski, Zbigniew. Galster, Jan. Gronowska, Bożena. Szyszkowski, Wacław. Prawo konstytucyjne, Toruń: TNOiK, 1998.
    View in Google Scholar
  48. Zieliński, Eugeniusz. Przeobrażenia ustrojowe w republikach dawnego ZSRR. Warszawa: Dom Wydawniczy i Handlowy Elipsa, 1993.
    View in Google Scholar
  49. Zieliński, Jacek. Instytucjonalizacja przemian ustrojowych na Litwie, Łotwie i w Estonii, Warszawa 2004..
    View in Google Scholar
  50. Zieliński, Jacek. Parlament Łotwy. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 1997.
    View in Google Scholar
  51. Zieliński, Jacek. „Rząd Republiki Łotewskiej.” W Rządy w państwach Europy, red. Eugeniusz Zieliński, Jacek Zieliński, 167-208. Warszawa: Instytut Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, 2006.
    View in Google Scholar
  52. Zieliński, Jacek. Systemy konstytucyjne Łotwy, Litwy i Estonii, Warszawa 2000.
    View in Google Scholar
  53. Zubiński, Tadeusz. Ciche kraje. Rzeszów: Wydawnictwo Oświatowe FOSZE, 2006.
    View in Google Scholar
  54. Inne źródła (m.in. strony internetowe i akty prawne):
    View in Google Scholar
  55. janvāra Vecrīgas nemieri, https://lv.wikipedia.org/wiki/13._janvāra_Vecrīgas_nemieri
    View in Google Scholar
  56. Ex prime minister Republic Latvia, https://www.mk.gov.lv/en/ex-prime-ministers-republic-latvia
    View in Google Scholar
  57. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997, https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU19970780483
    View in Google Scholar
  58. Latvian diplomatic service in exile, https://en.wikipedia.org/wiki/Latvian_diplomatic_service_in_exile
    View in Google Scholar
  59. Latvijas Republikas Satversme, https://likumi.lv/doc.php?id=57980
    View in Google Scholar
  60. Niezavisimaja Gazieta z 18 sierpnia 2004
    View in Google Scholar
  61. Pytalovo, https://en.wikipedia.org/wiki/Pytalovo
    View in Google Scholar
  62. Regulamin Zgromadzenia Narodowego dla wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej, Dz. U. z 1922 r. Nr 66, poz. 596
    View in Google Scholar
  63. Riigi Teataja z 9 sierpnia 1920 r., nr 113/114.
    View in Google Scholar
  64. Russians in Latvia, https://en.wikipedia.org/wiki/Russians_in_Latvia
    View in Google Scholar
  65. State continuity of the Baltic states, https://en.wikipedia.org/wiki/State_continuity_of_the_Baltic_states
    View in Google Scholar
  66. The Constitution of the Republic of Latvia, https://www.saeima.lv/en/legislative-process/constitution
    View in Google Scholar
  67. Treaty between the Republic of Latvia and the Russian Federation On the State Border of the Republic of Latvia and the Russian Federation, https://www.europarl.europa.eu/meetdocs/2004_2009/documents/fd/d-ru20060615_07/d-ru20060615_07en.pdf
    View in Google Scholar
  68. Valdibas Vēstnesis z 30 czerwca 1922 r., nr 141
    View in Google Scholar
  69. Viedomosti Vierchovnogo Sovieta i Pravitielstva Litovskoj Riespubliki z 31 marca 1990 r., nr 9, poz. 222, 223, 224
    View in Google Scholar
  70. Vyriausybės Žinios z 6 sierpnia 1922 r., nr 100.
    View in Google Scholar
  71. Wybory prezydenckie w_Polsce w 1922 roku (9_grudnia),
    View in Google Scholar
  72. https://pl.wikipedia.org/wiki/Wybory_prezydenckie_w_Polsce_w_1922_roku_(9_grudnia)
    View in Google Scholar

Downloads

Download data is not yet available.