logo czasopisma

Artykuły

Nr 3 (41) (2022)

O potrzebie reformy instytucji niegodności dziedziczenia w świetle zmian proponowanych przez Ministerstwo Sprawiedliwości

Przesłane
19 sierpnia 2022
Opublikowane
20-10-2022

Abstrakt

Niedopełnianie obowiązków rodzinnych względem spadkodawcy może stanowić przyczynę wyłączenia od dziedziczenia na podstawie przepisów o niegodności tylko wówczas, gdy jednocześnie wypełnia ustawowe znamiona określonego typu czynu zabronionego, a umyślne przestępstwo, którego dopuścił się spadkobierca przeciwko spadkodawcy zostanie zaliczone przez sąd cywilny do kategorii ciężkich przestępstw w rozumieniu art. 928 § 1 pkt 1 k.c. Uzależnienie dopuszczalności stosowania przepisów o niegodności dziedziczenia od ocen prawnokarnych prowadzi niekiedy do trudnych do zaakceptowania wniosków. Po pierwsze nie zawsze intencjonalne, nacechowane złą wolą i nieustępliwością zachowania spadkobiercy wypełniają ustawowe znamiona przestępstwa określonego typu, co w szczególności dotyczy takich przestępstw przeciwko rodzinie i opiece jak przestępstwo niealimentacji w typie kwalifikowanym (art. 209 § 1a k.k.) czy przestępstwo porzucenia (art. 210 k.k.). Po drugie przeszkodą w zakwalifikowaniu ich do ciężkich przestępstw z art. 928 § 1 pkt 1 k.c. może okazać się zbyt niskie ustawowe zagrożenie. Tymczasem zachowania polegające na niedopełnianiu obowiązków rodzinnych, zwłaszcza jeśli są to obowiązki rodziców względem małoletniego dziecka, powinny być szczególnie napiętnowane, nie tylko moralnie, ale przede wszystkim prawnie i rodzić konsekwencje nie tylko w sferze niemajątkowej, ale skutkować także utratą korzyści o charakterze majątkowym, w tym wynikających z dziedziczenia. W szczególności małoletni spadkobierca nie ma możliwości sankcjonowania zachowań swoich spadkobierców ustawowych, które polegałyby na uporczywym niedopełnianiu obowiązków rodzinnych, w trybie wydziedziczenia czy choćby wyłączenia od dziedziczenia w testamencie negatywnym. De lege lata jedyną instytucją, która w takich przypadkach może mieć zastosowanie jest instytucja niegodności dziedziczenia. Z uwagi na jej ograniczone, determinowane zamkniętym katalogiem przyczyn, zastosowanie, konieczne jest zapewnienie takich rozwiązań prawnych, które umożliwią osiągnięcie tożsamych skutków w postaci sankcjonowania niegodnych zachowań spadkobierców wobec spadkodawców polegających na niewypełnianiu obowiązków rodzinnych niezależnie od prawnej dopuszczalności dokonania przez tych ostatnich wydziedziczenia. Stąd tak istotne jest, aby przepisy o niegodności dziedziczenia pozwalały skutecznie wyeliminować sytuacje, w których powszechne poczucie sprawiedliwości byłoby naruszone ze względu na ustalony porządek dziedziczenia.

Bibliografia

  1. Bereżnicki Michał, „Przestępstwo uchylania się od obowiązku alimentacyjnego w kodeksie karnym z 1969 r.” Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, nr 4 (1971): 51-59.
    Pokaż w Google Scholar
  2. Borysiak Witold, „art. 928.”, [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. Witolt Borysiak. Legalis: C. H. Beck, 2022.
    Pokaż w Google Scholar
  3. Ciszewski Jerzy, Jakub Knabe. „art. 928.”, [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. Jerzy Ciszewski, Warszawa: Lexis Nexis, 2013.
    Pokaż w Google Scholar
  4. Długoszewska Iwona, Przesłanki oraz skutki ograniczenia i pozbawienia władzy rodzicielskiej. Warszawa: Lexis Nexis, 2012.
    Pokaż w Google Scholar
  5. Duda Adrian, Dominika Sokołowska, „Nowe granice kryminalizacji przestępstwa niealimentacj oraz mechanizmy redukcji karania według znowelizowanego brzmienia art. 209 k.k.” Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych, nr 4 (2017): 27-50.
    Pokaż w Google Scholar
  6. Goettel Mieczysław, „Pozbawienie praw rodzicielskich w polskim kodeksie karnym” Nowe Prawo, nr 7-8 (1978): 1077-1089.
    Pokaż w Google Scholar
  7. Gwiazdomorski Jan, Prawo spadkowe. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1959.
    Pokaż w Google Scholar
  8. Haberko Joanna, Robert Zawłocki, „Prawnospadkowe konsekwencje popełnienia przestępstwa” Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, z. 1 (2014): 29-42.
    Pokaż w Google Scholar
  9. Holewińska-Łapińska Elżbieta, „Orzecznictwo w sprawach o pozbawienie władzy rodzicielskiej”, [w:] Prawo w działaniu, t. XIV, Sprawy cywilne, red. Elżbieta Holewińska-Łapińska. 27-76. Warszawa: Wolters Kluwer, 2013.
    Pokaż w Google Scholar
  10. Hypś Sławomir, „art. 209”, [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. Alicja Grześkowiak, Krzysztof Wiak. Warszawa: C. H. Beck, 2012.
    Pokaż w Google Scholar
  11. Jagielski Kazimierz, „Istota i treść władzy rodzicielskiej” Studia Cywilistyczne, t. III (1963): 97-161.
    Pokaż w Google Scholar
  12. Jodłowski Jan, „art. 209”, [w:] Kodeks karny. Część szczególna, t. II, Komentarz do art. 117-211a, red. Włodzimierz Wróbel, Andzrej Zoll. Warszawa: Wolters Kluwer 2017.
    Pokaż w Google Scholar
  13. Kłak Czesław Paweł, „Glosa do wyroku Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 14 czerwca 2001r., sygn. I ACa 262/00” Orzecznictwo Sądów
    Pokaż w Google Scholar
  14. Apelacyjnych, nr 9 (2005): 81-90.
    Pokaż w Google Scholar
  15. Konarska-Wrzosek Violetta, „Pozbawienie lub ograniczenie praw rodzicielskich lub opiekuńczych”, [w:] System prawa karnego, t. VI, Kary i środki karne. Poddanie sprawcy próbie, red. Mirosława Melezini. Legalis: C. H. Beck, 2010.
    Pokaż w Google Scholar
  16. Kosonoga Jacek, „art. 209”, [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. Ryszard Stefański. Warszawa: C. H. Beck, Legalis 2012.
    Pokaż w Google Scholar
  17. Kremis Józef, „art. 928”, [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. Edward Gniewek, Piotr Machnikowski. Legalis: C. H. Beck, 2021.
    Pokaż w Google Scholar
  18. Księżak Paweł, Zachowek w polskim prawie spadkowym. Warszawa: Lexis Nexis, 2012.
    Pokaż w Google Scholar
  19. Kuźmicka-Sulikowska Joanna, „Popełnienie przestępstwa jako przyczyna niegodności dziedziczenia w polskim prawie spadkowym” Wrocławsko-Lwowskie Zeszyty Prawnicze, nr 8 (2017): 137-152.
    Pokaż w Google Scholar
  20. Małecki Mikołaj, „Przestępstwo niealimentacji w perspektywie zmian (uwagi do rządowego projektu nowelizacji art. 209 k.k. z 28 października 2016 r.)” Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych, z. 4 (2016): 35-61.
    Pokaż w Google Scholar
  21. Marek Andrzej, „art. 7.”, [w:] Kodeks karny. Komentarz, LEX 2010.
    Pokaż w Google Scholar
  22. Meszorer Albert, [w:] Materiały dyskusyjne do Projektu Kodeksu cywilnego Rzeczypospolitej Ludowej. Materiały z sesji naukowej 8-10 grudnia 1954 r., red. Jan Wasilkowski. Warszawa: Wydawnictwo Prawnicze, 1955.
    Pokaż w Google Scholar
  23. Niedośpiał Michał, „Glosa do wyroku Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 14 czerwca 2001r., sygn. I ACa 262/00” Orzecznictwo Sadów Apelacyjnych, nr 8 (2006): 76-88.
    Pokaż w Google Scholar
  24. Niezbecka Elżbieta, „art. 928.”, [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, t. IV, Spadki, red. Andrzej Kidyba. Warszawa: LEX a Waolters Kluwer business, 2015.
    Pokaż w Google Scholar
  25. Pazdan Maksymilian, „art. 928.”, [w:] Kodeks cywilny, t. II, Komentarz do art. 450-1088, red. Krzysztof Pietrzykowski. Legalis: C. H. Beck, 2021.
    Pokaż w Google Scholar
  26. Piątowski Józef Stanisław, Hanna Witczak, Agnieszka Kawałko, „Dziedziczenie ustawowe”, [w:] System prawa prywatnego, t. X, Prawo spadkowe, red. Bogudar Kordasiewicz. 213-330. Warszawa: C. H. Beck, 2015.
    Pokaż w Google Scholar
  27. Piątowski Józef Stanisław, Hanna Witczak, Agnieszka Kawałko, „Spadek. Ogólna problematyka dziedziczenia”, [w:] System prawa prywatnego, t. X, Prawo spadkowe, red. Bogudar Kordasiewicz. 67-212. Warszawa: C. H. Beck, 2015.
    Pokaż w Google Scholar
  28. Pietrzykowski Krzysztof, „art. 111.”, [w:] Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, red. Krzysztof Pietrzykowski. Legalis: C. H. Beck, 2020.
    Pokaż w Google Scholar
  29. Pohl Łukasz, „Zakres i skutki depenalizacji wywołanej nowelizacją przepisu określającego znamiona przestępstwa nie alimentacji” Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, z. 4 (2017): 87-94.
    Pokaż w Google Scholar
  30. Polińska Aleksandra, „Przestępstwo uchylania się od alimentów po ostatniej nowelizacji” Palestra, nr 5 (2018): 41-50.
    Pokaż w Google Scholar
  31. Przybyłowski Kazimierz, „Notka do uchwały SN z dnia 10 września 1958 r. (3 CO 16/58)” Orzecznictwo Sądów Polskich i Komisji Arbitrażowych, nr 5 (1959): 244-245.
    Pokaż w Google Scholar
  32. Rypiński Aleksander, „Przestępstwo uchylania się od obowiązku alimentacyjnego (art. 186 k.k.)” Nowe Prawo, nr 3 (1972): 458-465.
    Pokaż w Google Scholar
  33. Skowrońska Elżbieta, „Przegląd orzecznictwa z zakresu prawa spadkowego (za lata 1989–1990)” Przegląd Sądowy, nr 9 (1992): 47-66.
    Pokaż w Google Scholar
  34. Skowrońska-Bocian Elżbieta, Jacek Wierciński, „art. 928.”, [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, t. IV, red. Jacek Gudowski. 60-73. Warszawa: Wolters Kluwer, 2017).
    Pokaż w Google Scholar
  35. Strzebińczyk Jerzy, „Pozbawienie władzy rodzicielskiej” Acta Universitatis Wratislaviensis. Prawo, nr 308 (2009): 475-495.
    Pokaż w Google Scholar
  36. Strzebińczyk Jerzy, „Władza rodzicielska”, [w:] System prawa prywatnego, t. XII, Prawo rodzinne i opiekuńcze, red. Tadeusz Smyczyński. Warszawa: C. H. Beck, 2011.
    Pokaż w Google Scholar
  37. Sylwestrzak Anna, „art. 928.”, [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. Małgorzata Balwicka-Szczyrba, Anna Sylwestrzak. Warszawa: Wolters Kluwer, 2022.
    Pokaż w Google Scholar
  38. Szaciński Michał, „Przesłanki niegodności według prawa spadkowego zunifikowanego oraz znaczenie orzeczenia sądowego ustalającego niegodność” Nowe Prawo, nr 2 (1954): 39-42.
    Pokaż w Google Scholar
  39. Szpunar Adam, „Z problematyki niegodności dziedziczenia” Nowe Prawo, nr 2 (1981): 21-33.
    Pokaż w Google Scholar
  40. Wąsek Andrzej, Jarosław Warylewski, „art. 209”, [w:] Kodeks karny. Część szczególna, t. I, Komentarz do artykułów 117-221, red. Andrzej Wąsek, Robert Zawłocki. Warszawa: C. H. Beck, 2010.
    Pokaż w Google Scholar
  41. Wierciński Jacek, „O przestępstwie jako przyczynie niegodności dziedziczenia” Kwartalnik Prawa Prywatnego, nr 2 (2010): 555-569.
    Pokaż w Google Scholar
  42. Wierciński Jacek, „Uwagi o teoretycznych założeniach dziedziczenia ustawowego” Studia Prawa Prywatnego, nr 2 (2009): 79-92.
    Pokaż w Google Scholar
  43. Witczak Hanna, „art. 928.”, [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, t. IV, Spadki, red. Magdalena Habdas, Mariusz Fras. 128-173. Warszawa: Wolters Kluwer, 2019.
    Pokaż w Google Scholar
  44. Witczak Hanna, „Skutki wyłączenia od dziedziczenia” Rejent, nr 3 (2009): 73-96.
    Pokaż w Google Scholar
  45. Witczak Hanna, „The Legal Status of Minor Testator’s Parents Deprived of Parental Authority in Intestate Succession. Some Remarks on the Solutions in Polish, Russian, and Italian law” Review of European and Comparative Law, nr 4 (2021): 107-134.
    Pokaż w Google Scholar
  46. Witczak Hanna, Wyłączenie od dziedziczenia na mocy orzeczenia sądu. Warszawa: Lexis Nexis, 2013.
    Pokaż w Google Scholar
  47. Wolak Grzegorz, „O wydziedziczeniu z powodu uporczywego niedopełniania obowiązków rodzinnych względem spadkodawcy” Studia Prawnicze KUL, nr 3 (2020): 355-374.
    Pokaż w Google Scholar
  48. Załucki Mariusz, Wydziedziczenie w prawie polskim na tle porównawczym. Warszawa: Wolters Kluwer, 2010.
    Pokaż w Google Scholar
  49. Zrałek Jacek, „Niegodność dziedziczenia – uwagi de lege ferenda” Rejent, nr 2 (2006): 203-217.
    Pokaż w Google Scholar

Downloads

Download data is not yet available.