logo czasopisma

Articles

Vol. 59 No. 6 (2025): Law and Social Bonds no. 6 (vol. 59) 2025

Secular Rationale in Public Discourse and Religious Freedom

DOI:
https://doi.org/10.36128/f0dm2g29
Submitted
26 October 2025
Published
23-12-2025

Abstract

The paper addresses the issue of the compatibility of the requirement to use secular justifications in public discourse with the principle of religious freedom. The first part of the paper outlines the basic assumptions of exclusivism – the position that advocates abandoning religious argumentation in the public sphere. It presents the philosophical justifications for this requirement, the forms it takes, and the objections raised against the doctrine of exclusivism. The second part of the paper discusses the provisions of the European Convention on Human Rights regarding religious freedom and freedom of expression. The next part analyses the problem referred to in the title. The paper notes the risk of the instrumentalisation of religious argumentation and the related inability to recognise that this type of rationalisation is protected by religious freedom. It also emphasises that the scope of protection may depend on the content of religious argumentation and other factors.

References

  1. Adamczyk Tomasz, „Rola rozumu i religii w przestrzeni publicznej – zagrożenia współczesnej agory” Zeszyty Naukowe KUL, nr 4 (2016): 53-70.
    View in Google Scholar
  2. Burdziej Stanisław, „Religie publiczne w nowoczesnym świecie” Kultura i Społeczeństwo, nr 2 (2007): 245-250.
    View in Google Scholar
  3. Burgoński Piotr, „Kościół wobec pluralizmu sfery publicznej” Chrześcijaństwo-Świat-Polityka, nr 1/2 (2013/2014): 54-64.
    View in Google Scholar
  4. Ciszewski Wojciech, Rozum i demokracja. Wprowadzenie do koncepcji rozumu publicznego Johna Rawlsa. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2020.
    View in Google Scholar
  5. Cummings Andrew, „The Habermas-Ratzinger Discussion Revisited: Translation as Epistemology” The Catholic Social Science Review, t. XXII (2017): 311-325.
    View in Google Scholar
  6. Dworkin Ronald, Religia bez Boga. tłum. Bogdan Baran. Warszawa: Wydawnictwo Aletheia, 2014.
    View in Google Scholar
  7. Gray John, Dwie twarze liberalizmu, tłum. Piotr Rymarczyk. Warszawa: Fundacja Aletheia, 2001.
    View in Google Scholar
  8. Guide on Article 10 of the European Convention on Human Rights. Freedom of Expression. Strasbourg: Council of Europe/European Court of Human Rights, 2022.
    View in Google Scholar
  9. Guide on Article 9 of the European Convention on Human Rights. Freedom of Thought, Conscience and Religion. Strasbourg: Council of Europe/European Court of Human Rights, 2020.
    View in Google Scholar
  10. Holst Cathrine, Anders Molander, „Jürgen Habermas on Public Reason and Religion: Do Religious Citizens Suffer an Asymmetrical Cognitive Burden, and Should they be Compensated?” Critical Review of International Social and Political Philosophy, nr 5 (2015): 547-563. https://doi.org/10.1080/13698230.2015.1021596.
    View in Google Scholar
  11. Lemmens Koen, „The Margin of Appreciation in the ECtHR’s Case Law A European Version of the Levels of Scrutiny Doctrine?” European Journal of Law Reform, nr 2-3 (2018): 78-96.
    View in Google Scholar
  12. Letsas George, „The ECHR as a Living Instrument: its Meaning and Legitimacy”, [w:] Constituting Europe. The European Court of Human Rights in a National, European and Global Context, red. Andreas Føllesdal, Birgit Peters, Geir Ulfstein. Cambridge: Cambridge University Press, 2013.
    View in Google Scholar
  13. Łabieniec Paulina, „Argumentacja religijna w debacie publicznej – wprowadzenie do zagadnienia z perspektywy Johna Rawlsa i Jürgena Habermasa” Studia z Prawa Wyznaniowego, t. XXV (2022): 271-291.
    View in Google Scholar
  14. Maroń Grzegorz, „Argumenty religijne w procesie ustawodawczym w Sejmie Rzeczypospolitej Polskiej VIII kadencji” Przegląd Sejmowy, nr 4 (2019): 49-69.
    View in Google Scholar
  15. Maroń Grzegorz, „Miejsce Dekalogu w polskim porządku prawnym” Prawo i Więź, nr 2 (2022): 199-228. https://doi.org/10.36128/priw.vi40.242
    View in Google Scholar
  16. Martínez-Torrón Javier, „Freedom of Religion in the European Convention on Human Rights Under the Influence of Different European Traditions” Universal Rights in a World of Diversity. The Case of Religious Freedom Pontifical Academy of Social Sciences, Acta 17 (2012): 329-355.
    View in Google Scholar
  17. McBride Jeremy, The Doctrines and Methodology of Interpretation of the European Convention on Human Rights by the European Court of Human Rights. Strasbourg: Council of Europe, 2021.
    View in Google Scholar
  18. Mill John Stuart, „O wolności”, tłum. Juliusz Starkel, [w:] John Stuart Mill, Pisma o wolności i szczęściu, red. Bogdan Baran. Warszawa: Wydawnictwo Aletheia, 2017.
    View in Google Scholar
  19. Mirocha Łukasz, „Granice argumentacji religijnej w sferze publicznej. Między partycypacją a przymusem” Archiwum Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej, nr 2 (2017): 38-48.
    View in Google Scholar
  20. Moddelmog-Anweiler Emilia, „Religia w przestrzeni życia publicznego w regionach Europy Środkowej. Cechy modelu środkowoeuropejskiego” Politeja, nr 1 (2017): 103-139.
    View in Google Scholar
  21. Murdoch Jim, Protecting the Right to Freedom of Thought, Conscience and Religion under the European Convention on Human Rights. Strasbourg: Council of Europe Human Rights Handbooks, 2012.
    View in Google Scholar
  22. Nowicki Marek Antoni, „Komentarz do Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności”, [w:] Marek Antoni Nowicki, Wokół Konwencji Europejskiej. Komentarz do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Lex/el. 2025.
    View in Google Scholar
  23. Najman Michał T. „Pozostałości prawa religijnego we współczesnym prawie.” Prawo i Więź nr 1(54) (2025): 597-614. https://doi.org/10.36128/PRIW.VI53.1197.
    View in Google Scholar
  24. Ostendorf Berndt, „Religia i sfera publiczna w USA” Teologia Polityczna, nr 2 (2004/2005): 57-66.
    View in Google Scholar
  25. Rawls John, A Theory of Justice. Revised Edition. Harvard: Harvard University Press, 1999.
    View in Google Scholar
  26. Rawls John, Political Liberalism. New York: Columbia University Press, 1996.
    View in Google Scholar
  27. Rorty Richard, „Religion as Conversation-stopper” Common Knowledge, nr 3 (1994): 1-6.
    View in Google Scholar
  28. Sepczyńska Dorota, „Habermas o religii w polityce” Etyka, nr 48 (2014): 69-88.
    View in Google Scholar
  29. Sobczak Witold, Wolność myśli, sumienia i religii. Poszukiwanie standardu europejskiego. Toruń: Dom Wydawniczy DUET, 2013.
    View in Google Scholar
  30. Spielmann Dean, “Allowing the Right Margin: The European Court of Human Rights and The National Margin of Appreciation Doctrine: Waiver or Subsidiarity of European Review?” Cambridge Yearbook of European Legal Studies, t. XIV (2012): 381-418. https://doi.org/10.5235/152888712805580570.
    View in Google Scholar
  31. Sztajer Sławomir, „Argumenty religijne w sferze publicznej. Uwagi o postulacie prywatyzacji religii” Przegląd Religioznawczy, nr 4 (2012): 43-53.
    View in Google Scholar
  32. Świątkowski Andrzej M. „Unijne podejście do eksponowania przez zatrudnionych symboli religijnych w miejscu pracy.” Prawo i Więź, nr 2(49) (2024): 45-78. https://doi.org/10.36128/PRIW.VI49.513.
    View in Google Scholar

Downloads

Download data is not yet available.