logo czasopisma

Artykuły

online-first

HISTORYCZNE I KONSTYTUCYJNE KORZENIE NIESTABILNOŚCI RZĄDÓW WE WŁOSZECH

DOI:
https://doi.org/10.36128/3f96hg08
Przesłane
10 października 2025
Opublikowane
19-12-2025

Abstrakt

Artykuł analizuje historyczne i konstytucyjne korzenie niestabilności rządów włoskich, ukazując związek między „czystym” modelem parlamentarnym przyjętym w Konstytucji z 1948 r. a jego skutkami systemowymi i politycznymi. Autor przedstawia ewolucję ustroju państwa włoskiego, relacje między Parlamentem a Rządem oraz rolę Prezydenta Republiki w kontekście braku mechanizmów racjonalizacji parlamentarnej. W pracy dokonano także porównania z innymi systemami europejskimi, zwłaszcza z Polską i Niemcami, w celu wskazania źródeł większej stabilności instytucjonalnej. Artykuł kończy się refleksją nad współczesnymi propozycjami reform konstytucyjnych i poszukiwaniem równowagi między praworządnością a reprezentacją demokratyczną. 

Bibliografia

  1. Allegretti, Umberto. “Procedura, procedimento, processo. Un’ottica di democrazia partecipativa.” Diritto amministrativo 4 (2007): 779–804.
    Pokaż w Google Scholar
  2. Antonini, Claudia, e Emanuele Colonnella. “Il grande azzardo. Cronaca del convegno Il Premierato cambierà la democrazia? dell’8 aprile 2024: riflessioni a margine della riforma.” Sapienza Legal Papers 12 (2024): 117–146.
    Pokaż w Google Scholar
  3. Balicki, Ryszard. “Constitutional Guarantees for the Stability of the Council of Ministers.” Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 80, n. 1 (2018): 205–214.
    Pokaż w Google Scholar
  4. Balicki, Ryszard. “Relacje między organami władzy wykonawczej – na drodze do systemu kanclerskiego.” In Konieczne i pożądane zmiany Konstytucji RP z 2 kwietnia 1997 roku, a cura di B. Banaszak e M. Jabłoński, 329. Wrocław, 2010.
    Pokaż w Google Scholar
  5. Barbisan, Benedetta. “The Republic of Parties: From Singular to Plural in the 1948 Italian Constitution.” Giornale di Storia Costituzionale 39 (2020): 173.
    Pokaż w Google Scholar
  6. Bobbio, Luigi. “Il dibattito pubblico sulle grandi opere. Il caso dell’autostrada di Genova.” Rivista italiana delle politiche pubbliche (2010): 11–12.
    Pokaż w Google Scholar
  7. Cacace, Pietro, e Giovanni Mamarella. Il Quirinale: storia politica e istituzionale da De Nicola a Napolitano. Roma-Bari: Laterza, 2011.
    Pokaż w Google Scholar
  8. Capelli, Fausto. “Governo dei tecnici, sistema costituzionale nell’Unione Europea e gestione del potere politico in Italia.” Revista Temas Socio-Juridicos 64 (2013): 1–18.
    Pokaż w Google Scholar
  9. Caringella, Francesco, Francesco Romano e Antonella Giuncato. L’ordinamento degli enti locali: commentario al testo unico. Milano: Ipsoa, 2007.
    Pokaż w Google Scholar
  10. Celotto, Alfonso. La Costituzione presbite. Firenze: Bompiani, 2022.
    Pokaż w Google Scholar
  11. Celotto, Alfonso. “I rapporti tra l’ordinamento comunitario e quello nazionale nella giurisprudenza costituzionale italiana.” In Riforme costituzionali e gli itinerari della democrazia in Europa: Italia e Polonia a confronto, a cura di G. Candido De Martin, Z. Witkowski e P. Gambale, 273–296. Padova, 2007.
    Pokaż w Google Scholar
  12. Chimenti, Carlo. Principi e regole delle assemblee politiche. Torino: Giappichelli, 2004.
    Pokaż w Google Scholar
  13. Ciriello, Maria. “Le riforme costituzionali dopo la riduzione del numero dei parlamentari.” Nomos – Le attualità nel diritto 3 (2021), dostęp: 2 października 2025 r., https://www.nomos-leattualitaneldiritto.it/wp-content/uploads/2021/10/M.-Ciriello.-Le-riforme-costituzionali.pdf.
    Pokaż w Google Scholar
  14. Cittadino, Carlo. Intervento al Convegno “Il dibattito pubblico alla prova delle prime esperienze”, La Sapienza, Università di Roma, 22 novembre 2022.
    Pokaż w Google Scholar
  15. De Caro, Carmela. “Il Parlamento della Quarta Repubblica: identità assembleare ritrovata.” Giornale di Storia Costituzionale 8 (2004): 165–182.
    Pokaż w Google Scholar
  16. De Martino, Gaetano. “Rappresentanza, antipolitica e taglio dei parlamentari. Una riforma contro il popolo.” Costituzionalismo.it 3 (2021), dostęp: 2 października 2025 r., https://www.costituzionalismo.it/wp-content/uploads/Fasc3-2021-2.-De-Martino.pdf.
    Pokaż w Google Scholar
  17. De Rosa, Francesco, Sergio Gallo e Ignazio Sangiuliano. Diritto degli enti locali. Napoli, 2006.
    Pokaż w Google Scholar
  18. Elia, Leopoldo. “Governo (forme di).” In Enciclopedia del diritto, vol. XIX. Milano: Giuffrè Editore, 1970.
    Pokaż w Google Scholar
  19. Ferrarese, Maria Rosaria. “La ‘questione’ della seconda Camera: i progetti di riforma del bicameralismo nel prisma del diritto comparato.” DPCE Online 4 (2016), dostęp: 2 października 2025 r., https://www.dpceonline.it/index.php/dpceonline/article/download/1244/1200/2227.
    Pokaż w Google Scholar
  20. Gambino, Giuseppe. “Il semipresidenzialismo debole: riflessioni sulle proposte di riforma italiana.” Astrid-Online.it, dostęp: 2 października 2025 r., https://www.astrid-online.it/static/upload/protected/GAMB/GAMBINO-Semipresid-debole.pdf.
    Pokaż w Google Scholar
  21. Giannotti, Francesca. “La crisi del parlamentarismo e il ruolo del Capo dello Stato.” Rivista AIC – Associazione Italiana dei Costituzionalisti 4 (2022), dostęp: 2 października 2025 r., https://www.rivistaaic.it/images/rivista/pdf/4_2022_02_Giannotti.pdf.
    Pokaż w Google Scholar
  22. Herzog, Roman. “Pozycja Bundesratu w demokratycznym państwie federalnym.” In Parlament Republiki Federalnej Niemiec, a cura di J. Isensee e P. Kirchhof, trad. B. Banaszak, 190. Warszawa, 1995.
    Pokaż w Google Scholar
  23. “Italy’s Constitutional Reform Debates.” Friedrich-Ebert-Stiftung Library (FES), dostęp: 2 października 2025 r., https://library.fes.de/pdf-files/bueros/rom/20584.pdf.
    Pokaż w Google Scholar
  24. Kustra, Aleksandra. “Przepisy Konstytucji Włoch dotyczące integracji europejskiej.” Państwo i Prawo 12 (2018): 57–70.
    Pokaż w Google Scholar
  25. Lanchester, Fulco. “Italy, Germany and the Nightmare of Weimar.” Historia Constitucional 20 (2019): 415–434.
    Pokaż w Google Scholar
  26. “L’instabilità dei governi italiani e la forma di governo neoparlamentare.” Federalismi.it, dostęp: 2 października 2025 r., https://www.federalismi.it/nv14/articolo-documento.cfm?Artid=48927.
    Pokaż w Google Scholar
  27. Lupo, Nicola. “Il procedimento legislativo ordinario in prospettiva comparata.” Osservatorio sulle fonti 2 (2018), dostęp: 2 października 2025 r., https://www.osservatoriosullefonti.it/archivi/archivio-saggi/speciali/speciale-tosi-ricerca-2018-fasc-n-2-2018/1213-il-procedimento-legislativo-ordinario-in-prospettiva-comparata-italia/file.
    Pokaż w Google Scholar
  28. Mamarella, Giovanni, e Pietro Cacace. Il Quirinale: storia politica e istituzionale da De Nicola a Napolitano. Roma-Bari: Laterza, 2011.
    Pokaż w Google Scholar
  29. Martines, Temistocle. Diritto costituzionale. Milano: Giuffrè, 1992.
    Pokaż w Google Scholar
  30. Massari, Maurizio. “I partiti nel nuovo sistema politico italiano. Forme della rappresentanza e nuove dinamiche.” Seminario Astrid, dostęp: 2 października 2025 r., https://www.astrid-online.it/static/upload/protected/Mass/Massari_Il-Nuovo-sistema-partitico-italiano.pdf.
    Pokaż w Google Scholar
  31. Michieli, Michele. “Il Parlamento e la riforma della forma di governo.” Amministrazione in cammino – LUISS Guido Carli, lipiec 2024, dostęp: 2 października 2025 r., https://www.amministrazioneincammino.luiss.it/wp-content/uploads/2024/07/MICHIELI.pdf.
    Pokaż w Google Scholar
  32. Mojak, Ryszard. Parlament a rząd w ustroju Trzeciej Rzeczypospolitej Polskiej. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2007.
    Pokaż w Google Scholar
  33. Opaliński, Bartłomiej. Rozdzielenie kompetencji władzy wykonawczej między Prezydenta RP oraz Radę Ministrów na tle Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 1997 roku. LEX, 2012.
    Pokaż w Google Scholar
  34. Patyra, Sławomir. “Konstruktywne wotum nieufności jako formuła tworzenia i dymisji Rady Ministrów.” Przegląd Sejmowy 1, nr 42 (2001): 17–36.
    Pokaż w Google Scholar
  35. Perini, Mario. “The Head of the State from the Sixties until the Nineties.” Diritto & Questioni Pubbliche 16, n. 2 (2016): 367–392.
    Pokaż w Google Scholar
  36. Rescigno, Giovanni Maria. “Il Presidente della Repubblica e il sistema costituzionale italiano.” Astrid-Online.it, dostęp: 2 października 2025 r., https://www.astrid-online.it/static/upload/protected/Resc/Rescigno_Presidente-repubblica_romaluiss.pdf.
    Pokaż w Google Scholar
  37. “Riforma costituzionale Renzi–Boschi.” Wikipedia Italia, ostatnia aktualizacja 25 września 2025 r., dostęp: 2 października 2025 r., https://it.wikipedia.org/wiki/Riforma_costituzionale_Renzi-Boschi.
    Pokaż w Google Scholar
  38. Suszycka-Jasch, Magdalena, e Joanna Wawrzyniak. “O próbie rewizji konstytucji Republiki Italii.” Państwo i Prawo 6 (2007): 87–103.
    Pokaż w Google Scholar
  39. “Trasformismo.” Enciclopedia Italiana Treccani, dostęp: 2 października 2025 r., https://www.treccani.it/enciclopedia/trasformismo_(Enciclopedia-Italiana)/.
    Pokaż w Google Scholar
  40. Vergottini, Giuseppe de. “Geneza i ewolucja Konstytucji Republiki Włoskiej.” In Konstytucja Włoch, tłum. i wstęp W. Witkowski. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 2004.
    Pokaż w Google Scholar
  41. Witkowski, Zbigniew. Ustrój konstytucyjny współczesnych Włoch w aktualnej fazie jego przemian 1989–2004. Toruń: TNOiK, 2004.
    Pokaż w Google Scholar
  42. Wyrzykowski, Mirosław. O wartościach Konstytucji RP. Warszawa, 2021.
    Pokaż w Google Scholar
  43. Zaccone, Paolo. “Ewolucja włoskiego systemu wyborczego – od narodzin republiki do reformy z 2015 r.” Studia Iuridica Toruniensia 17, n. 2 (2017): 323–346.
    Pokaż w Google Scholar
  44. De Martino, Gaetano. “Rappresentanza, antipolitica e taglio dei parlamentari. Una riforma contro il popolo.” Costituzionalismo.it 3 (2021), dostęp: 2 października 2025 r., https://www.costituzionalismo.it/wp-content/uploads/Fasc3-2021-2.-De-Martino.pdf.
    Pokaż w Google Scholar
  45. De Rosa, Francesco, Sergio Gallo e Ignazio Sangiuliano. Diritto degli enti locali. Napoli, 2006.
    Pokaż w Google Scholar
  46. .
    Pokaż w Google Scholar
  47. Ferrarese, Maria Rosaria. “La ‘questione’ della seconda Camera: i progetti di riforma del bicameralismo nel prisma del diritto comparato.” DPCE Online 4 (2016), dostęp: 2 października 2025 r., https://www.dpceonline.it/index.php/dpceonline/article/download/1244/1200/2227.
    Pokaż w Google Scholar
  48. Gambino, Giuseppe. “Il semipresidenzialismo debole: riflessioni sulle proposte di riforma italiana.” Astrid-Online.it, dostęp: 2 października 2025 r., https://www.astrid-online.it/static/upload/protected/GAMB/GAMBINO-Semipresid-debole.pdf.
    Pokaż w Google Scholar
  49. Giannotti, Francesca. “La crisi del parlamentarismo e il ruolo del Capo dello Stato.” Rivista AIC – Associazione Italiana dei Costituzionalisti 4 (2022), dostęp: 2 października 2025 r., https://www.rivistaaic.it/images/rivista/pdf/4_2022_02_Giannotti.pdf.
    Pokaż w Google Scholar
  50. Herzog, Roman. “Pozycja Bundesratu w demokratycznym państwie federalnym.” In Parlament Republiki Federalnej Niemiec, a cura di J. Isensee e P. Kirchhof, trad. B. Banaszak, 190. Warszawa, 1995.
    Pokaż w Google Scholar
  51. Kustra, Aleksandra. “Przepisy Konstytucji Włoch dotyczące integracji europejskiej.” Państwo i Prawo 12 (2018): 57–70.
    Pokaż w Google Scholar
  52. Lanchester, Fulco. “Italy, Germany and the Nightmare of Weimar.” Historia Constitucional 20 (2019): 415–434.
    Pokaż w Google Scholar
  53. Lupo, Nicola. “A Review of the Studies on the Italian Parliament between an Everchanging Electoral Legislation and a Static Form of Government.” Giornale di Storia Costituzionale 36 (2018): 251–270.
    Pokaż w Google Scholar
  54. Mamarella, Giovanni, e Pietro Cacace. Il Quirinale: storia politica e istituzionale da De Nicola a Napolitano. Roma-Bari: Laterza, 2011.
    Pokaż w Google Scholar
  55. Martines, Temistocle. Diritto costituzionale. Milano: Giuffrè, 1992.
    Pokaż w Google Scholar
  56. Michieli, Michele. “Il Parlamento e la riforma della forma di governo.” Amministrazione in cammino – LUISS Guido Carli, luglio 2024, dostęp: 2 października 2025 r., https://www.amministrazioneincammino.luiss.it/wp-content/uploads/2024/07/MICHIELI.pdf.
    Pokaż w Google Scholar
  57. Mojak, Ryszard. Parlament a rząd w ustroju Trzeciej Rzeczypospolitej Polskiej. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2007.
    Pokaż w Google Scholar
  58. Opaliński, Bartłomiej. Rozdzielenie kompetencji władzy wykonawczej między Prezydenta RP oraz Radę Ministrów na tle Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 1997 roku. LEX, 2012.
    Pokaż w Google Scholar
  59. Opaliński, Bartłomiej. “Rozporządzenie z mocą ustawy w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 roku.” Przegląd Prawa Publicznego 1 (2012): 25–42.
    Pokaż w Google Scholar
  60. Perini, Mario. “The Head of the State from the Sixties until the Nineties.” Diritto & Questioni Pubbliche: Rivista di Filosofia del Diritto e Cultura Giuridica 16, n. 2 (dicembre 2016): 367–392.
    Pokaż w Google Scholar
  61. Sługocki, Jan. Organizacja i funkcjonowanie administracji publicznej we Włoszech. Zagadnienia administracyjnoprawne. Szczecin, 2005.
    Pokaż w Google Scholar
  62. Suszycka-Jasch, Magdalena, e Joanna Wawrzyniak. “O próbie rewizji konstytucji Republiki Italii.” Państwo i Prawo 6 (2007): 87–103.
    Pokaż w Google Scholar
  63. Tolli, Domenico. “Il dibattito pubblico per le grandi opere come risposta alla sindrome NIMBY.” Sapienza Legal Papers 11 (2024): 135–166.
    Pokaż w Google Scholar
  64. Vergottini, Giuseppe de. Diritto costituzionale. Padova: Cedam, 2006.
    Pokaż w Google Scholar
  65. Witkowski, Zbigniew. “Geneza i ewolucja Konstytucji Republiki Włoskiej.” Przegląd Sejmowy 6 (2007): 29–43.
    Pokaż w Google Scholar
  66. Witkowski, Zbigniew. Ustrój konstytucyjny współczesnych Włoch w aktualnej fazie jego przemian 1989–2004. Toruń: TNOiK, 2004.
    Pokaż w Google Scholar
  67. Wyrzykowski, Mirosław. O wartościach Konstytucji RP. Warszawa, 2021.
    Pokaż w Google Scholar
  68. Zaccone, Paolo. “Ewolucja włoskiego systemu wyborczego – od narodzin republiki do reformy z 2015 r.” Studia Iuridica Toruniensia 17, n. 2 (2017): 323–346.
    Pokaż w Google Scholar

Downloads

Download data is not yet available.