logo czasopisma

Artykuły

online-first

Między prawem a siłą. Stan wyjątkowy i inne przypadki zawieszenia reguł demokratycznego konstytucjonalizmu

DOI:
https://doi.org/10.36128/rt4dw628
Przesłane
22 października 2025
Opublikowane
19-12-2025

Abstrakt

The paper presents the institution of a state of emergency from the perspective of fundamental concepts: power, democracy and constitutionalism. A state of emergency, understood as the suspension of the rules of constitutional separation and checks on power and the mandatory rule of law, is usually subject to serious subjective, procedural and temporal restrictions. The paper puts forward the thesis that the assumptions about the normative potential of regulations aimed at subjecting states of emergency to legal restrictions are illusory. An analysis of the conditions of a state of emergency: the circumstances of its introduction, its duration, and the negligible influence of democratic or judicial control over actions aimed at its introduction, as well as examples of practice despite the absence of a proclaimed state of emergency, points to the truth of the thesis about the decision-making nature of such actions.

Bibliografia

  1. Ackerman Bruce, „The Emergency Constitution” Yale Law Journal, 113 (2004): 1029-1090.
    Pokaż w Google Scholar
  2. Agamben Giorgio, State of Exception. Chicago: University of Chicago Press, 2005.
    Pokaż w Google Scholar
  3. Agamben Giorgio, Homo Sacer. Suwerenna władza i nagie życie, tłum. Mateusz Salwa. Warszawa: Prószyński i S-ka, 2008.
    Pokaż w Google Scholar
  4. Bała Piotr, „Stan wojenny z 13 grudnia 1981 r. jako zagadnienie prawa ustrojowego. Interpretacja decyzjonistyczna” Przegląd Sejmowy, nr 4 (2013): 71-88. Doi: 10.31268/PS.2013.4.05.
    Pokaż w Google Scholar
  5. Baranowski Maciej, „W stronę konfliktowego modelu polityczności,” [w:] Demokracja i rola obywatela. O napięciu pomiędzy państwem, społeczeństwem i procesami globalizacyjnymi, red. Maciej Baranowski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, 2014.
    Pokaż w Google Scholar
  6. Brzezińska Joanna, Jan Gola, „Stan wyjątkowy jako przykład stanu nadzwyczajnego w doktrynie francuskiej. Interpretacja pojęcia” Przegląd Prawa i Administracji, CVI (2016): 69-80.
    Pokaż w Google Scholar
  7. Bücker Johanna, Lina Sophie Möller, „Beyond Derogation: ContextDriven Interpretation of Migrants’ Rights and the Risks of Circumventing Article 15 ECHR” Max Planck Institute for Comparative Public Law & International Law (MPIL) Research Paper, nr 6 (2025).
    Pokaż w Google Scholar
  8. Cichocki Marek A., „To katechon” Civitas. Studia z filozofii polityki, nr 8 (2005): 7-23.
    Pokaż w Google Scholar
  9. Dobrzeniecki Karol, Prawo wobec sytuacji nadzwyczajnej. Między legalizmem a koniecznością. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2018.
    Pokaż w Google Scholar
  10. Dyzenhaus David, Constitution of Law. Legality in a Time of Emergency. Cambridge: Cambridge University Press, 2006.
    Pokaż w Google Scholar
  11. Działocha Kazimierz, „Komentarz do art. 228, teza 1”, [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, t. IV, red. Leszek Garlicki. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 2005.
    Pokaż w Google Scholar
  12. Friedery Radovan, Veronika Honusková, Alicja Mężykowska, Miriam Mittelmannová, Anna Młynarska-Sobaczewska, Lukáš Novák, Peter Polak, Shelter Law-Making: Legal Response to Massive Migration Caused by Russian Aggression Against Ukraine. General Report. ILS PAS, 2025. https://e-bp.inp.pan.pl/server/api/core/bitstreams/92760a4a-effb-49ac-9515-8cc59f70d615/content.
    Pokaż w Google Scholar
  13. Garlicki Lech, Polskie prawo konstytucyjne. Zarys wykładu. Warszawa: Liber, 2003.
    Pokaż w Google Scholar
  14. Gross Oren, Fionnuala Ni Aolain, Law in Times of Crisis: Emergency Powers in Theory and Practice. Cambridge: Cambridge University Press, 2006.
    Pokaż w Google Scholar
  15. Jakubiak Łukasz, „Status jednostki a stan nadzwyczajny po zamachach terrorystycznych z 13 listopada 2015 r.”, [w:] Prawa człowieka wobec wyzwań współczesnego świata, red. Anna Czubisz, Dominika Dziwisz, Ewa Szczepankiewicz-Rudzka. 415-430. Warszawa: Księgarnia Akademicka, 2017.
    Pokaż w Google Scholar
  16. Kubuj Katarzyna, „Stany nadzwyczajne w V Republice francuskiej. Podstawy prawne oraz praktyka ustrojowa”, [w:] Sądownictwo konstytucyjne. Teoria i praktyka, t. IV, red. Mirosław Granat. 129-151. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe UKSW, 2021.
    Pokaż w Google Scholar
  17. Manin Bernard, The Emergency Paradigm and the New Terrorism. New York University. http://as.nyu.edu/docs/IO/2792/emerg.pdf.
    Pokaż w Google Scholar
  18. Mężykowska Aleksandra, „Public Interest as a Concept that Determines the Scope of Property Rights Protection – Case – Law of the European Court of Human Rights on Austerity Measures” Studia Prawnicze, 1 (2025): 43-65. Doi: 10.37340/SP.2025.1.03.
    Pokaż w Google Scholar
  19. Młynarska-Sobaczewska Anna, „Stany wyjątkowe w systemach konstytucyjnych: doświadczenie 13 grudnia 1981 a teoria i praktyka stanów nadzwyczajnych” Prawo i Polityka, 5 (2014): 55-75.
    Pokaż w Google Scholar
  20. Mouffe Chantal, Polityczność, tłum. Tomasz Kasprzak. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej, 2008.
    Pokaż w Google Scholar
  21. Negri Antonio, Insurgencies: Constituent Power and the Modern State. Minneapolis: University of Minnesota Press, 1999.
    Pokaż w Google Scholar
  22. Pierończyk Paweł, „Stany nadzwyczajne”, [w:] Leksykon prawa konstytucyjnego, red. Andrzej Szmyt. 320-322. Warszawa: C.H. Beck, 2010.
    Pokaż w Google Scholar
  23. Pierzchalski Filip, „Recenzja Giorgio Agamben: Stan wyjątkowy” Świat Idei i Polityki, 9 (2009): 270-274.
    Pokaż w Google Scholar
  24. Prokop Krzysztof, Modele stanu nadzwyczajnego. Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 2012.
    Pokaż w Google Scholar
  25. Przeworski Adam, „Deliberation and Ideological Domination”, [w:] Deliberative democracy, red. Jon Elster. 140–161. New York: Columbia University Press, 1998.
    Pokaż w Google Scholar
  26. Rubaj Mateusz, „Wizja tyranii w myśli Arystotelesa” Prawo i Więź, nr 3 (2025): 111-125. Doi: 10.32049/piw.2025.3.7.
    Pokaż w Google Scholar
  27. Scheuerman William, „Emergency Powers” Annual Review of Law and Social Science, Vol. II (2006): 257-277. Doi: 10.1146/annurev.lawsocsci.2.081406.104928.
    Pokaż w Google Scholar
  28. Schmitt Carl, The Nomos of the Earth in the International Law of the Jus Publicum Europaeum. New York: Telos Press Publishing, 2006.
    Pokaż w Google Scholar
  29. Schmitt Carl, Teologia polityczna, tłum. Marek A. Cichocki. Warszawa: Aletheia, 2012.
    Pokaż w Google Scholar
  30. Sirnes Thorvald, „The Pandemic State of Exception: Restrictions, Subjectivities, and Authority” Subjectivity, 31 (2024): 217-242. Doi: 10.1057/s41286-024-00192-5.
    Pokaż w Google Scholar
  31. Składowski Konrad, „Stany nadzwyczajne”, [w:] Polskie prawo konstytucyjne, red. Dariusz Górecki. 333-352. Warszawa: Lexis Nexis, 2012.
    Pokaż w Google Scholar
  32. Sorell Tom, „Morality and Emergency” Proceedings of the Aristotelian Society, 103 (2002): 21-38. Doi: 10.1111/j.0066-7373.2002.00003.x.
    Pokaż w Google Scholar
  33. Tanguay-Renaud François, „Making Sense of Public Emergencies” Philosophy of Management, 2 (2009): 55-68. Doi: 10.5840/pom2009827.
    Pokaż w Google Scholar
  34. West James M., „Martial Lawlessness: The Legal Aftermath of Kwangju” Washington International Law Journal, nr 1 (1997): 1-32.
    Pokaż w Google Scholar
  35. Wielomski Adam, Katechon. Czytelnikom konserwatyzm.pl dla wyjaśnienia, 2016. https://konserwatyzm.pl/wielomski-katechon-czytelnikom-konserwatyzm-pl-dla-wyjasnienia/.
    Pokaż w Google Scholar

Downloads

Download data is not yet available.