Treść głównego artykułu

Abstrakt

Artykuł dotyczy analizy możliwości zastosowania analitycznej teorii prawa Herberta Harta oraz integralnej teorii prawa Ronalda Dworkina do opisu prawa, w tym procesu jego stosowania, w systemach prawnych opartych o monocentryczny katalog źródeł w postaci prawa stanowionego. Rozważania te poprzedzono syntetyczną charakterystyką głównych założeń obu omawianych koncepcji. W przypadku analitycznej teorii prawa H.Harta zwrócono uwagę na jej ogólny aspekt metodologiczny oraz sposób krytyki teorii prawa jako rozkazu autorstwa Johna Austina. Omówiono też, cenne dla jurysprudencji kontynentalnej rozważania Harta w kwestii semiotycznej analizy wypowiedzi powinnościowych, które ten formułował w oparciu o teorię performatywów. Wykorzystanie przez Harta pragmatycznej analizy języka prawa umożliwiło w pełniejszy sposób opisać różne przejawy tego zjawiska w kontynentalnej kulturze prawnej, przede wszystkim czyniąc precyzyjniejsze rozróżnienie na normy powstające w procesach stanowienia a stosowania prawa. W dalszej kolejności przedstawiono główne założenia koncepcji R.Dworkina, zwracając uwagę nie tylko na powszechnie znany podział na standardy (zasady) i reguły, ale również na rzadziej komentowany sposób krytyki tego autora, skoncentrowany na pozytywistycznym uwikłaniu w nominalizm pojęciowy i pogląd o możliwości ograniczenia wyjaśnienia prawa wyłącznie w oparciu o analizę semiotyczną, co Dworkin określił jako „ukąszenie semantyczne”.


Zarówno teoria: analityczna H.Harta i integralna R.Dworkina powstały w odniesieniu do rozumienia prawa w kulturze common law. Dodatkowo w obu tych koncepcjach autorzy starali się właściwie opisać i wyjaśnić mechanizm precedensowości, ze szczególnym uwzględnieniem tych sytuacji, w których sędzia anglosaski nie dysponował regułą z prawa stanowionego, ale dyskrecjonalnie tworzył prawo (problem tzw. trudnych przypadków). Obie koncepcje wymagają dostrzeżenia tego aspektu i dostosowania ich założeń do specyfiki kultury prawa stanowionego.

Słowa kluczowe

Filozofia prawa, teoria analityczna, integralna teoria prawa, stosowanie prawa, wykładnia prawa Philosophy of law, analytic theory, integral theory of law, application of law, interpretation of law

Szczegóły artykułu

Referencje

  1. Alexy Robert, „W obronie niepozytywistycznej koncepcji prawa” Państwo i Prawo, z. 11-12 (1993): 34-49.
  2. Austin John, How to do things with words. Oxford: Clarendon Press, 1962. https://pure.mpg.de/rest/items/item_2271128/component/
  3. file_2271430/content.
  4. Bix Brian, „Radbruch’s Formula and Conceptual Analysis” American Journal of Jurisprudence, 45 (2011): 45-57. http://scholarship.law.umn.edu/faculty_articles/450.
  5. Brian Butler, „Dworkin’s »Semantic Sting« and Behavioral Pragmatics”, [w:] Further Advances in Pragmatics and Philosophy: Part 1 From Theory to Practice, red. Alberto Voltolini, Richard Warner. 259-273, Springer Verlag, 2018.
  6. Bunikowski Dawid, „Teoria deklaratoryjna i konstytutywna wykładni (Aktywizm i pasywizm prawniczy)” Państwo i Prawo, z. 11 (2005): 47-61.
  7. Dąbrowski Andrzej, „O filozofii analitycznej – zapewne nie po raz ostatni” Przegląd Filozoficzny – Nowa Seria, nr 3 (2011): 173-191.
  8. Dworkin Ronald, Biorąc prawa poważnie. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1998.
  9. Dworkin Ronald, Law’s Empire. Cambridge: Harvard University Press, 1986.
  10. Dworkin Ronald, Taking rights seriously. Massachusetts: Harvard University Press, 1977.
  11. Dybowski Maciej, „Ronalda Dworkina koncepcja zasad prawa” Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, z. 3 (2001): 99-115.
  12. Gizbert-Studnicki Tomasz, Adam Dyrda, Andrzej Grabowski, Metodologiczne dychotomie. Krytyka pozytywistycznych teorii prawa. Warszawa: Wolters Kluwer, 2016.
  13. Gustaw Radbruch, „Pięć minut filozofii prawa”, [w:] Gustaw Radbruch, Filozofia prawa. 241-244, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009.
  14. Hart Herbert L. A., Law, liberty and morality. Stanford: Stanford University Press, 1963.
  15. Hart Herbert L. A., Pojęcie prawa. Warszawa: Wydawnictwo Aletheia, 2020.
  16. Kodeks Napoleona. https://www.bibliotekacyfrowa.pl/dlibra/publication/3661/edition/6697/content.
  17. Konecki Krzysztof Tomasz, „Przedmowa”, [w:] Barney G. Glaser, Anselm L. Strauss, Odkrywanie teorii ugruntowanej, Kraków: Wydawnictwo Nomos, 2009.
  18. Kordela Marzena, „Możliwość konstruowania ogólnej teorii zasad prawa. Uwagi do koncepcji Roberta Alexego” Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, z. 2 (2007): 11-28.
  19. Korybski Andrzej, „Precedens a analogia legis”, [w:] Precedens sądowy w polskim porządku prawnym, red. Leszek Leszczyński, Bartosz Liżewski, Adam Szot. 209-226. Warszawa: Wydawnictwo C. H. Beck, 2018.
  20. Korycka Milena, „Teoria zasad prawnych Roberta Alexy’ego” Archiwum Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej, z. 1 (2010): 48-63.
  21. Kozak Artur, Myślenie analityczne w nauce prawa i praktyce prawniczej. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2010.
  22. Opałek Kazimierz, Jerzy Wróblewski, Prawo: metodologia, filozofia, teoria prawa. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1991.
  23. Pulka Zbigniew, „Legitymizacja państwa w prawoznawstwie” Acta Universitatis Wratislaviensis. Prawo, 252 (1996).
  24. Radbruch Gustaw, Wstęp do prawoznawstwa. Warszawa: Trzaski, Evert & Michalski, 1924.
  25. Smolak Marek, „Filozofia prawa Ronalda Dworkina”, [w:] Filozofia prawa. Normy i fakty, red. Jacek Hołówka, Bogdan Dziobkowski. 500-513. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2020.
  26. Stelmach Jerzy, „Pozytywistyczne mity metody prawniczej” Forum prawnicze, nr 3 (2012): 7-14.
  27. Wróblewski Jerzy, „Interpretatio extensiva” Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, z.1 (1965): 111-132.
  28. Zajadło Jerzy, „Sędzia konstytucyjny – profil filozoficznoprawny”, [w:] Dyskrecjonalność w prawie, red. Wiesław Staśkiewicz, Tomasz Stawecki. 15-33. Warszawa, Lexis Nexis, 2010.
  29. Zirk-Sadowski Marek, „Analityczna filozofia prawa”, [w:] Filozofia prawa. Normy i fakty, red. Jacek Hołówka, Bogdan Dziobkowski. 43-61. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2020.
  30. Zirk-Sadowski Marek, „Metodologie teorii prawa a problem polityczności prawoznawstwa. Aspekt behawioralny i intensjonalny” Przegląd Prawa i Administracji, CX (2017): 51-62.