Pasek boczny artykułu

Przesłane
6 stycznia 2023
Opublikowane
24 maja 2024
Pobieranie
pdf
Statystyczny
Read Counter : 43 Pobieranie : 25

Treść głównego artykułu

Abstrakt

Przedmiotem artykułu jest kryminalizacja klonowania człowieka przewidziana w art. 87 ustawy z 25 czerwca 2015 r. o leczeniu niepłodności, z uwzględnieniem kontekstu ponadnarodowego i prawnoporównawczego. Przepis zakazujący klonowania człowieka opisuje tę interwencję jako tworzenie zarodka, którego informacja genetyczna w jądrze komórkowym jest identyczna z informacją genetyczną w jądrze komórkowym innego zarodka, płodu, człowieka, zwłok lub szczątków ludzkich. Wynika stąd, że klonowanie podlega kryminalizacji niezależnie od zastosowanej metody oraz od celu tej interwencji. Polskie prawo wpisuje się zatem w obecny na tle porównawczym kierunek uznający za takie samo przestępstwo tzw. klonowanie reprodukcyjne i terapeutyczne. Zakaz karny z art. 87 u.l.n. nasuwa jednak poważny problem interpretacyjny wynikający z treści legalnej definicji pojęcia zarodka (art. 1 ust. 1 pkt 28 u.l.n.), która zakłada, że zarodkiem jest „grupa komórek” powstała w wyniku zapłodnienia, podczas gdy przy klonowaniu nie dochodzi do połączenia gamet. W opisie omawianego przestępstwa pojawiają się nadto luki wynikające z kazuistycznego wyliczenia źródeł pochodzenia materiału genetycznego wykorzystanego do klonowania.

Słowa kluczowe

prawo medyczne prawo karne prawo i biomedycyna zakaz klonowania człowieka kryminalizacja klonowania człowieka medical law criminal law law and biomedicine human cloning ban criminalisation of human cloning

Szczegóły artykułu

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Referencje

  1. Andorno Roberto, „Réflexions sur le clonage humain dans une perspective éthico-juridique et de droit comparé” Cahiers du droit, nr 1 (2001): 129-144.
  2. Bachowska Hanna, „Zakaz tworzenia chimer i hybryd a ksenotransplantacja – uwagi de lege lata i de lege ferenda” Forum Prawnicze, nr 2 (2021): 73-83. https://doi.org/10.32082/fp.2(64).2021.461.
  3. Bałaban Andrzej, Ewa Michałkiewicz-Kądziela, „Prawne aspekty klonowania człowieka” Teka Komisji Prawniczej PAN Oddział w Lublinie, nr 1 (2019): 15-29. https://doi.org/10.32084/tekapr.2019.12.1-2.
  4. Bartel Hieronim, Embriologia. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2012.
  5. Benagiano Giuseppe, Paola Bianchi, „Human Reproductive Cloning”, [w:] Hot Topics in Human Reproduction. Ethics, Law and Society, red. Joseph G. Schenker. 97-110. Cham: Springer, 2023.
  6. Bioy Xavier, „Le droit constitutionnel français et la bioéthique” Annuaire international de justice constitutionnelle, 37-2021 (2022): 71-80. https://doi.org/10.3406/aijc.2022.3013.
  7. Bosek Leszek, Gwarancje godności osoby ludzkiej i ich wpływ na polskie prawo cywilne. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 2012.
  8. Cibelli Jose B. et al., „Somatic Cell Nuclear Transfer in Humans: Pronuclear and Early Embryonic Development” The Journal of Regenerative Medicine, 26 listopada (2001): 25-31.
  9. Condic Maureen L., „Totipotency: What It Is and What It Is Not” Stem Cells and Development, nr 8 (2014): 796-812. https://doi.org/10.1089/scd.2013.0364.
  10. de la Cuesta José Luis, „Genética y política criminal” International Review of Penal Law, nr 3-4 (2007): 523-563.
  11. Deech Ruth, „Regulation of therapeutic cloning in the UK” Reproductive BioMedicine Online, nr 1 (2002): 7-11. https://doi.org/10.1016/S1472-6483(10)61589-1.
  12. Długosz Joanna, Ustawowa wyłączność i określoność w prawie karnym. Warszawa: Wydawnictwo C. H. Beck: 2016.
  13. Dulak Józef, „Komórki macierzyste: zastosowania, perspektywy, nieporozumienia” Nauka, nr 1 (2020): 99-123. https://doi.org/10.24425/nauka.2020.132624.
  14. Fox Marie, „The Human Fertilisation and Embryology Act 2008: Tinkering at the Margins” Feminist Legal Studies, nr 3 (2009): 333-344. https://doi.org/10.1007/s10691-009-9129-2.
  15. Fraisseix Patrick, „La protection de la dignité de la personne et de l'espèce humaines dans le domaine de la biomédecine: l'exemple de la Convention d'Oviedo” Revue internationale de droit comparé, nr 2 (2000): 371-413.
  16. Galloux Jean-Christophe, „Les enjeux d’une declaration universelle sur la protection du génome humain” Le Dalloz. Chronique, nr 17 (1996): 141-143.
  17. Gałązka Małgorzata, Prawo karne wobec prokreacji pozaustrojowej. Lublin: Wydawnictwo KUL, 2005.
  18. Gassner Ulrich M., Janet Opper, „Zur Zulässigkeit therapeutischen Klonens mittels Zellkerntransfer”, [w:] Chancen und Risiken der Stamzellforschung, red. Janet Opper, Vasilija Rolfes, Phillip H. Roth. 255-278. Berlin: Berliner Wissenschafts-Verlag GmbH, 2020.
  19. Gouveia Chantel et al., „Lessons Learned from Somatic Cell Nuclear Transfer” International Journal for Molecular Science, nr 7 (2020): 1-24. https://doi.org/10.3390/ijms21072314.
  20. Haberko Joanna, Ustawa o leczeniu niepłodności. Komentarz. Warszawa: Wolters Kluwer, 2016.
  21. Illmensee Karl, Mike Levanduski, „Embryo splitting” Middle East Fertility Society Journal, nr 2 (2010): 57-63. https://doi.org/10.1016/j.mefs.2010.05.001.
  22. Jablonka Eva, Marion J. Lamb, „Zmiana genetyczna: ślepa, ukierunkowana, interpretatywna?” Filozoficzne Aspekty Genezy, t. IV/V (2007/2008): 163-201. https://doi.org/10.53763/fag...39.
  23. Knight John, Maria Andrade, „Genes and chromosomes 2: cell division and genetic diversity” Nursing Times, nr 8 (2018): 44-47.
  24. Lacadena Juan-Ramón, „Un code d’éthique pour la génétique humaine”, [w:] Regard éthique: le génome humain, red. Jean-François Mattei. 33-60. Strasbourg: Editions du Conseil de l’Europe 2001.
  25. Lochak Danièle, „Pénaliser les violations des droits de l’homme?” Communications, 104 (2019): 191-203. https://doi.org/10.3917/commu.104.0191.
  26. Lozano Rose-Marie, La protection européenne des droits de l’homme dans le domaine de la biomédecine. Paris: La Documentation Française, 2001.
  27. Malin Katarzyna, Olga Witkowska-Piłaszewicz, Krzysztof Papis, „The Many Problems of Somatic Cell Nuclear Transfer in Reproductive Cloning of Mammals” Theriogenology 189 (2022): 246-254. https://doi.org/10.1016/j.theriogenology.2022.06.030.
  28. Marek Andrzej, Prawo karne. Warszawa: C. H. Beck, 2011.
  29. Michalska Anna, Tomasz Twardowski. „Problemy etyczne i prawne klonowania” Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, nr 4 (2000): 1-18.
  30. Morawski Lech, Zasady wykładni prawa. Toruń: Dom Organizatora, 2006.
  31. Müller-Terpitz Ralf, „Fortpflanzungsmedizinrecht – quo vadis?” Medizinrecht, nr 10 (2022): 794-801. https://doi.org/10.1007/s00350-022-6311-x.
  32. Nakatani Tsunetoshi, Maria-Elena Torres-Padilla, „Regulation of mammalian totipotency: a molecular perspective from in vivo and in vitro studies” Current Opinion in Genetics and Development, nr artykułu 102083 (2023): 1-7. https://doi.org/10.1016/j.gde.2023.102083.
  33. Nawrot Oktawian, Ludzka biogeneza w standardach bioetycznych Rady Europy. Warszawa: Wolters Kluwer, 2011.
  34. Nazar Katarzyna, „Ustawa o leczeniu niepłodności”, [w:] Pozakodeksowe przestępstwa przeciwko zdrowiu, red. Marek Mozgawa. 111-208. Warszawa: Wolters Kluwer, 2017.
  35. Noli Laila et al., „Potential of human twin embryos generated by embryo splitting in assisted reproduction and research” Human Reproduction Update, nr 2 (2017): 156-165. https://doi.org/10.1093/humupd/dmw041.
  36. Pennings Guido, „New Belgian Law on Research on Human Embryos: Trust in Progress Through Medical Science” Journal of Assisted Reproduction and Genetics, nr 8 (2003): 343-346. https://doi.org/10.1023/A:1024817809784.
  37. Rahbaran Mohaddeseh et al., „Cloning and Embryo Splitting in Mammalians: Brief History, Methods, and Achievements” Stem Cells International, Article ID 2347506 (2021): 1-11. http://doi.org/10.1155/2021/2347506.
  38. Romeo Casabona, Carlos María, „La clonación humana: los presupuestos para la intervención penal” Revista Galega de Adminstración Pública, nr 27 (2001): 127-167.
  39. Romeo Casabona, Carlos María, Pilar Nicolás Jiménez, Sergio Romeo Malanda, Manual de bioderecho. Madrid: Editorial Dykinson, 2022.
  40. Roszkiewicz Janusz, Wykładnia in favorem libertatis jako wymóg konstytucyjny w świetle orzecznictwa. Warszawa: Wolters Kluwer, 2023.
  41. Rothley Willi, „Bericht über die ethischen und rechtlichen Probleme der Genmanipulation”, [w:] Europaïsches Parlament, Ethische und rechtlichen Probleme der Genmanipulation und die humane künstliche Befruchtung, 27-85. Luxemburg: Amt für amtliche Veröfffentlichungen der Europäischen Gemeinschaften, 1990.
  42. Schroth Ulrich, „Forschung mit embryonalen Stamzellen un Präimplantationsdiagnostik im Lichte des Rechts” Juristen Zeitung, nr 4 (2002): 170-179.
  43. System prawa medycznego, red. Eleonora Zielińska, t. II, cz. 2, Regulacja prawna czynności medycznych, red. Maria Boratyńska, Przemysław Konieczniak. Warszawa: Wolters Kluwer, 2019.
  44. System prawa medycznego, red. Eleonora Zielińska, t. III, Odpowiedzialność prawna w związku z czynnościami medycznymi, red. Teresa Dukiet-Nagórska, Agnieszka Liszewska, Warszawa: Wolters Kluwer, 2021.
  45. Swegen Aleona, Ruth Appeltant, Suzannah A Williams, „Cloning in action: can embryo splitting, induced pluripotency and somatic cell nuclear transfer contribute to endangered species conservation?” Biological Reviews, nr 4 (2023): 1225-1249. https://doi.org/10.1111/brv.12951.
  46. Szustka Aleksandra, Małgorzata Rogalińska. „Potencjalne zastosowania komórek macierzystych w medycynie regeneracyjnej i transplantologii” Postępy Biochemii, nr 2 (2017): 143-150.
  47. Tachibana Masahito et al., „Human Embryonic Stem Cells Derived by Somatic Cell Nuclear Transfer” Cell 153, nr 6 (2013): 1228-1238. https://doi.org/10.1016/j.cell.2013.05.006.
  48. Taupitz Jochen, „Der rechtliche Rahmen des Klonens zu therapeutischen Zwecken” Neue Juristische Wochenschrift, nr 47 (2001): 3433-3440.
  49. Taupitz Jochen, Rechtliche Regelung der Embryonenforschung im internationalen Vergleich. Berlin Heidelberg: Springer Verlag, 2003.
  50. Urruela Mora Asier, „La clonación humana ante la reforma penal y administrativa en España” Revista Penal, nr 21 (2008): 165-191.
  51. Yamanaka Shinya, „Pluripotent stem cell-based cell therapy – promise and challenges” Cell Stem Cell, nr 4 (2020): 523-531. http://doi.org/10.1016/j.stem.2020.09.014.
  52. Wierczyński Grzegorz, Redagowanie i ogłaszanie aktów normatywnych. Komentarz. Warszawa: Wolters Kluwer, 2016.
  53. Wojewoda Ewelina, Prawnokarne i kryminologiczne aspekty medycznie wspomaganej prokreacji. Białystok: Temida 2, 2019.
  54. Wronkowska Sławomira, Maciej Zieliński, Komentarz do zasad techniki prawodawczej. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 2004.
  55. Wilmut Ian, Yu Bai, Jane Taylor, „Somatic cell nuclear transfer: origins, the present position and future opportunities” Philosophical Transactions of the Royal Society B 370, nr 1680 (2015): 1-9. http://doi.org/10.1098/rstb.2014.0366.
  56. Wolf Don P. et al., „Embryonic Stem Cells Derived by Somatic Cell Nuclear Transfer: A Horse in the Race?” Stem Cells, nr 1 (2017): 26-34. https://doi.org/10.1002/stem.2496.
  57. Wróbel Włodzimierz, „Opinia prawna o poselskim projekcie zmiany (art. 38) Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej”, [w:] Konstytucyjna formuła ochrony życia. Druk Sejmowy nr 993. 20-24. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 2007.
  58. Zhang Pu-Yao et al., „Generation of Artificial Gamete and Embryo From Stem Cells in Reproductive Medicine” Frontiers in Bioengineering and Biotechnology, artykuł nr 781 (2020): 1-12. http://doi.org/10.3389/fbioe.2020.00781.
  59. Zieliński Maciej, Wykładnia prawa. Zasady, reguły, wskazówki. Warszawa: Wolters Kluwer, 2017.
  60. Zoll Andrzej, „Opinia prawna w sprawie oceny konstrukcji i skutków prawnych projektu zmiany art. 30 i 38 Konstytucji RP”, [w:] Konstytucyjna formuła ochrony życia. Druk Sejmowy nr 993. 102-105. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 2007.