Pasek boczny artykułu
Treść głównego artykułu
Abstrakt
W pierwszym dziesięcioleciu Polski Ludowej (do 1955 r.) doszło do bardzo głębokich przekształceń procedury karnej w duchu inkwizycyjnym. Zmiany dotyczyły najpierw procedury wojskowej i były następnie przenoszone do procedury powszechnej. Proces przekształceń zakończył się w 1950 r. Tekst przedstawia proces karny Adama Półtorzeckiego jako przykład zbrodni sądowej dokonanej na podstawie przekształconej procedury. Półtorzecki był przedwojennym policjantem, oskarżonym o znęcanie się nad komunistami w toku śledztw. W postępowaniu przygotowawczym przeciw niemu stosowano bezprawne aresztowanie, tajność postępowania, nie miał on obrońcy, nie informowano go o jego prawach, a przesłuchania trwały bardzo długo. Proces sądowy był bardzo krótki i skazano go na 15 lat więzienia, co było najwyższą możliwą karą. Półtorzecki zmarł w więzieniu, nie doczekawszy się rozpatrzenia rewizji wyroku przez Sąd Najwyższy. Od 1955 r. rozpoczął się proces stopniowej likwidacji inkwizycyjnych cech postępowania karnego.
Słowa kluczowe
Szczegóły artykułu
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Referencje
- Autuchiewicz Jerzy, „«Skazany jest zaciętym wrogiem ludu polskiego». Kara śmierci dla Zygmunta Ojrzyńskiego w procesie «Startu»”, [w:] Zbrodnie sądowe w latach 1944-1989. Konformizm czy relatywizm moralny środowisk prawniczych?, red. Marzena Grosicka, Dariusz Palacz. Strony. Kielce-Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2020.
- Bojko Łukasz, „Proces Bolesława Kontryma. Sądownictwo Polski Ludowej 1944-1955. Zarys problemu” Czasopismo Prawno-Historyczne z. 2 (2018): 361-381.
- Fiedorczyk Piotr, „O trudnych początkach poststalinowskiej odwilży w sądownictwie białostockim”, [w:] Ustrój państwa, myśl polityczno-prawna, współczesne systemy rządów. Księga jubileuszowa ofiarowana Profesorowi Adamowi Jamrozowi, red. Stanisław Bożyk, Artur Olechno. Strony. Białystok: Wydawnictwo Temida 2, 2018.
- Friszke Andrzej, „Wstęp”, [w:] Aniela Stiensbergowa, Widziane z ławy obrończej. Strony. Warszawa: Wydawnictwo Więź, 2021.
- Gierasimiuk Urszula, „Kobiety – funkcjonariusze Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Białymstoku w pierwszych latach działalności: zarys problematyki” Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej, nr 7 (2014): 203-221.
- Lityński Adam, Historia prawa Polski Ludowej, wyd. 5. Warszawa: Wolters Kluwer Polska, 2013.
- Mohyluk Mariusz, „Organy Policji Państwowej w postępowaniu karnym II Rzeczypospolitej” [w:] Miscellanea historico-iuridica Bialostocensia, red. Piotr Fiedorczyk, Andrzej Nowakowski. Białystok: Wydawnictwo Prawnicze Iustitia, 1995.
- Motylewska Aleksandra, „Na drodze do procesu Władysława Gomułki (1948-1954). W związku z książką R. Spałka pt. Komuniści przeciwko komunistom. Poszukiwanie wroga wewnętrznego w kierownictwie partii komunistycznej w Polsce w latach 1948-1956, Wyd, IPN, Warszawa 2014, ss. 1133” Roczniki Administracji i Prawa, R. XV (2015): 366-377.
- Niewiński Kamil, „Sądownictwo białostockie w latach 1944-1950 – odbudowa i działalność”, [w:] Z dziejów Sądu Okręgowego w Białymstoku, red. Piotr Fiedorczyk, Kamil Niewiński, Wiesław Wróbel. Strony. Białystok: Wydawnictwo BUK, Sąd Okręgowy w Białymstoku, 2019.
- Niewiński Łukasz, „Stan badań nad procesem karnym w latach 1944-1950” Miscelllanea Historico-Iuridica, t. I (2003): 103-114.
- Pasek Witold, Bolesława Kontryma życie zuchwałe. Biografia żołnierza i policjanta 1898-1953. Warszawa: Wydawnictwo Fronda, 2006.
- Pączek Tomasz, „Procesy sądowe w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej współpracowników Policji Państwowej oskarżonych o zwalczanie ruchu komunistycznego w II Rzeczypospolitej”, [w:] Zbrodnie sądowe w latach 1944-1989. Konformizm czy relatywizm moralny środowisk prawniczych?, t II, red. Marzena Grosicka, Dariusz Palacz. Kielce-Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2022.
- Pleskot Patryk, Sądy bezprawia. Wokół pokazowych procesów politycznych organizowanych w Warszawie (1944-1989). Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2020.
- Poksiński Jerzy, „My, sędziowie nie od Boga…”. Z dziejów Sądownictwa Wojskowego PRL 1944-1956. Materiały i dokumenty. Warszawa: Warszawska Oficyna Wydawnicza Gryf, 1996.
- „Przemówienie Pana Ministra Sprawiedliwości Witolda Grabowskiego”, [w:] Pamiętnik III (X) Zjazdu Prawników Polskich. Katowice-Kraków 5-8 XI. 1936, cz. II. Warszawa: wydawca nieznany, 1938.
- Rok pierwszy. Urząd Bezpieczeństwa Publicznego w województwie białostockim (sierpień 1944 – lipiec 1945), red. Barbara Bojaryn-Kazberuk, Jerzy Autuchiewicz. Warszawa-Białystok: Instytut Pamięci Narodowej, 2021.
- Romanowska Elżbieta, „Wkrótce już stanę przed innym sądem…”. Prawnicy II Rzeczypospolitej represjonowani w Polsce w latach 1944-1956. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2020.
- Rzepliński Andrzej, „Zabójstwo sądowe Heinza Baumanna – sprawa karna Sr176/46 przed Wojskowym Sądem Rejonowym w Gdańsku. Ofiara, proces, sprawcy”, [w:] Pozbawienie wolności – funkcje i koszty. Księga jubileuszowa Profesora Teodora Szymanowskiego, red. Andrzej Rzepliński, Irena Rzeplińska, Maria Niełaczna, Paulina Wiktorska. Warszawa: Wolters Kluwer Polska, 2013.
- Szczygieł Tomasz, Wojskowe postępowanie karne w II Rzeczypospolitej (1918-1939). Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2017.
- Tylman Janusz. „Rozwój systemu postępowania przygotowawczego w latach 1944-1956”. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Łódzkiego, Nauki Humanistyczno-Społeczne, Seria I, z. 6 (1957): strony.
- Waltoś Stanisław, Proces karny. Zarys systemu, wyd. 6. Warszawa: Lexis Nexis, 2002.
- Waltoś Stanisław, Wędrowanie po wyspach pamięci. Warszawa: Wolters Kluwer, 2019.
- Zbrodnie sądowe w latach 1944-1989. Konformizm czy relatywizm moralny środowisk prawniczych?, red. Marzena Grosicka, Dariusz Palacz. Kielce-Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2020.
- Zbrodnie sądowe w latach 1944-1989. Konformizm czy relatywizm moralny środowisk prawniczych?, t. II, red. Marzena Grosicka, Dariusz Palacz. Kielce-Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2022.
- Zdrójkowski Dawid, Dekret o odpowiedzialności za klęskę wrześniową i faszyzację życia państwowego z dnia 22 stycznia 1946 roku w świetle procesów byłych wojewodów i ministrów II Rzeczypospolitej. Białystok, 2023. https://repozytorium.uwb.edu.pl/jspui/bitstream/11320/15176/1/D_Zdrojkowski_Dekret_o_odpowiedzialnosci_za_kleske_wrzesniowa.pdf.
Referencje
Autuchiewicz Jerzy, „«Skazany jest zaciętym wrogiem ludu polskiego». Kara śmierci dla Zygmunta Ojrzyńskiego w procesie «Startu»”, [w:] Zbrodnie sądowe w latach 1944-1989. Konformizm czy relatywizm moralny środowisk prawniczych?, red. Marzena Grosicka, Dariusz Palacz. Strony. Kielce-Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2020.
Bojko Łukasz, „Proces Bolesława Kontryma. Sądownictwo Polski Ludowej 1944-1955. Zarys problemu” Czasopismo Prawno-Historyczne z. 2 (2018): 361-381.
Fiedorczyk Piotr, „O trudnych początkach poststalinowskiej odwilży w sądownictwie białostockim”, [w:] Ustrój państwa, myśl polityczno-prawna, współczesne systemy rządów. Księga jubileuszowa ofiarowana Profesorowi Adamowi Jamrozowi, red. Stanisław Bożyk, Artur Olechno. Strony. Białystok: Wydawnictwo Temida 2, 2018.
Friszke Andrzej, „Wstęp”, [w:] Aniela Stiensbergowa, Widziane z ławy obrończej. Strony. Warszawa: Wydawnictwo Więź, 2021.
Gierasimiuk Urszula, „Kobiety – funkcjonariusze Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Białymstoku w pierwszych latach działalności: zarys problematyki” Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej, nr 7 (2014): 203-221.
Lityński Adam, Historia prawa Polski Ludowej, wyd. 5. Warszawa: Wolters Kluwer Polska, 2013.
Mohyluk Mariusz, „Organy Policji Państwowej w postępowaniu karnym II Rzeczypospolitej” [w:] Miscellanea historico-iuridica Bialostocensia, red. Piotr Fiedorczyk, Andrzej Nowakowski. Białystok: Wydawnictwo Prawnicze Iustitia, 1995.
Motylewska Aleksandra, „Na drodze do procesu Władysława Gomułki (1948-1954). W związku z książką R. Spałka pt. Komuniści przeciwko komunistom. Poszukiwanie wroga wewnętrznego w kierownictwie partii komunistycznej w Polsce w latach 1948-1956, Wyd, IPN, Warszawa 2014, ss. 1133” Roczniki Administracji i Prawa, R. XV (2015): 366-377.
Niewiński Kamil, „Sądownictwo białostockie w latach 1944-1950 – odbudowa i działalność”, [w:] Z dziejów Sądu Okręgowego w Białymstoku, red. Piotr Fiedorczyk, Kamil Niewiński, Wiesław Wróbel. Strony. Białystok: Wydawnictwo BUK, Sąd Okręgowy w Białymstoku, 2019.
Niewiński Łukasz, „Stan badań nad procesem karnym w latach 1944-1950” Miscelllanea Historico-Iuridica, t. I (2003): 103-114.
Pasek Witold, Bolesława Kontryma życie zuchwałe. Biografia żołnierza i policjanta 1898-1953. Warszawa: Wydawnictwo Fronda, 2006.
Pączek Tomasz, „Procesy sądowe w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej współpracowników Policji Państwowej oskarżonych o zwalczanie ruchu komunistycznego w II Rzeczypospolitej”, [w:] Zbrodnie sądowe w latach 1944-1989. Konformizm czy relatywizm moralny środowisk prawniczych?, t II, red. Marzena Grosicka, Dariusz Palacz. Kielce-Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2022.
Pleskot Patryk, Sądy bezprawia. Wokół pokazowych procesów politycznych organizowanych w Warszawie (1944-1989). Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2020.
Poksiński Jerzy, „My, sędziowie nie od Boga…”. Z dziejów Sądownictwa Wojskowego PRL 1944-1956. Materiały i dokumenty. Warszawa: Warszawska Oficyna Wydawnicza Gryf, 1996.
„Przemówienie Pana Ministra Sprawiedliwości Witolda Grabowskiego”, [w:] Pamiętnik III (X) Zjazdu Prawników Polskich. Katowice-Kraków 5-8 XI. 1936, cz. II. Warszawa: wydawca nieznany, 1938.
Rok pierwszy. Urząd Bezpieczeństwa Publicznego w województwie białostockim (sierpień 1944 – lipiec 1945), red. Barbara Bojaryn-Kazberuk, Jerzy Autuchiewicz. Warszawa-Białystok: Instytut Pamięci Narodowej, 2021.
Romanowska Elżbieta, „Wkrótce już stanę przed innym sądem…”. Prawnicy II Rzeczypospolitej represjonowani w Polsce w latach 1944-1956. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2020.
Rzepliński Andrzej, „Zabójstwo sądowe Heinza Baumanna – sprawa karna Sr176/46 przed Wojskowym Sądem Rejonowym w Gdańsku. Ofiara, proces, sprawcy”, [w:] Pozbawienie wolności – funkcje i koszty. Księga jubileuszowa Profesora Teodora Szymanowskiego, red. Andrzej Rzepliński, Irena Rzeplińska, Maria Niełaczna, Paulina Wiktorska. Warszawa: Wolters Kluwer Polska, 2013.
Szczygieł Tomasz, Wojskowe postępowanie karne w II Rzeczypospolitej (1918-1939). Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2017.
Tylman Janusz. „Rozwój systemu postępowania przygotowawczego w latach 1944-1956”. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Łódzkiego, Nauki Humanistyczno-Społeczne, Seria I, z. 6 (1957): strony.
Waltoś Stanisław, Proces karny. Zarys systemu, wyd. 6. Warszawa: Lexis Nexis, 2002.
Waltoś Stanisław, Wędrowanie po wyspach pamięci. Warszawa: Wolters Kluwer, 2019.
Zbrodnie sądowe w latach 1944-1989. Konformizm czy relatywizm moralny środowisk prawniczych?, red. Marzena Grosicka, Dariusz Palacz. Kielce-Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2020.
Zbrodnie sądowe w latach 1944-1989. Konformizm czy relatywizm moralny środowisk prawniczych?, t. II, red. Marzena Grosicka, Dariusz Palacz. Kielce-Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2022.
Zdrójkowski Dawid, Dekret o odpowiedzialności za klęskę wrześniową i faszyzację życia państwowego z dnia 22 stycznia 1946 roku w świetle procesów byłych wojewodów i ministrów II Rzeczypospolitej. Białystok, 2023. https://repozytorium.uwb.edu.pl/jspui/bitstream/11320/15176/1/D_Zdrojkowski_Dekret_o_odpowiedzialnosci_za_kleske_wrzesniowa.pdf.