Przejdź do głównego menu Przejdź do sekcji głównej Przejdź do stopki
Prawo i Więź

Artykuły

Nr 4 (42) (2022)

Michaił Michajłowicz Speranskij – działalność na niwie kodyfikacji prawa i ustrojowej przebudowy Rosji do 1812 roku

DOI
https://doi.org/10.36128/priw.vi42.427
Przesłane
6 maja 2022
Opublikowane
19.01.2023 — zaktualizowane 25.01.2023
Wersje

Abstrakt

Michaił Michajłowicz Speranskij (1772-1839), syn ubogiego wiejskiego duchownego stał się jednym z najbliższych współpracowników cesarza Aleksandra I. Na jego polecenie przekształcał struktury ustrojowe Imperium Rosyjskiego oraz faktycznie kierował pracami komisji kodyfikacyjnej, której polecono przygotować projekty kompleksowej kodyfikacji prawa cywilnego oraz karnego w Rosji. Napotkał w tej sferze sprzeciw środowisk konserwatywnych, których stanowisko i argumentacja oddane zostały w Notatce o starej i nowej Rosji (Zapiska o drewniej i nowoj Rossiji) autorstwa Nikołaja Michajłowicza Karamzina (1776-1826). Oddalony od dworu cesarskiego w początkach 1812 roku, powrócił do tych prac dopiero podczas panowania Mikołaja I (1825-1855).

Bibliografia

  1. Wykaz źródeł i opracowań:
  2. Akty normatywne:
  3. [Aleksander I], 1 janwaria. [1810], „Manifest >>Obrazowanije Gosudarstwiennowo Sowieta<< [w:] Zakonodatielstwo imperatora Aleksandra I, 1801-1811 gody, red. Władimir Alieksiejewicz Tomsinow. 396-415. Moskwa: Izdatielstwo >>Zercało<<, 2011.
  4. [Aleksander I], „12 diekabria [1801], Imiennoj, dannyj Senatu >>O priedostawlenii kupieczestwu, mieszczaństwa i kaziennym posielianam priobrietat’ pokupnoj ziemli<< [w:] Zakonodatielstwo imperatora Aleksandra I, 1801-1811 gody, red. Władimir Aleksiejewicz Tomsinow. 71-72. Moskwa: Izdatielstwo >>Zercało<<, 2011.
  5. [Aleksander I], 27 sientiabria [1801], imiennoj, dannyj Senatu >>Ob unicztożenii pytki<< [w:] Zakonodatielstwo imperatora Aleksandra I, 1801-1811 gody, red. Władimir Alieksiejewicz Tomsinow. 63-65. Moskwa: Izdatielstwo >>Zercało<<, 2011.
  6. [Aleksandr I], „8 sientiabria [1802 g.] Manifest >>Ob uczreżdenii Ministerstw<< [w:] Zakonodatielstwo imperatora Aleksandra I, 1801-1811 gody, red. Władimir Alieksiejewicz Tomsinow. 83-90. Moskwa: Izdatielstwo >>Zercało<<, 2011.
  7. Źródła drukowane i literatura przedmiotu:
  8. Bazylow Ludwik, Dzieje Rosji 1801-1917. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1977.
  9. Bieljajew Iwan Dmitrijewicz, Lekcji po istorii russkowo zakonodatielstwa. Moskwa: Izdatielstwo >>Rodnaja strana<<, 2018.
  10. Bierdnikow Ilia Stepanowicz, Cerkow i Imperija. Istorija prawosławnoj symfonii otnoszenij. Moskwa: Izdatielstwo >>FIW<<, 2013.
  11. Borisow Aleksandr Władimirowicz, Ministry Wnutriennych Dieł Rossiji 1802 – oktiabr 1917. Sankt-Peterburg: Fond >>Uniwersitet<<, 2001).
  12. Chudszina Irina, Michaił Michajłowicz Speranskij: >>Pomieniat’ szatkoje swojewolie na swobodu wiernuju … <<[w:] Rossijskij liberalizm: idei i liudi, red. Aleksiej Aleksiejewicz Kara-Murza, 54-59. Moskwa: Nowoje Izdatielstwo-Fond >>Liberalnaja Missija<<, 2007.
  13. Cypin Władisław, Istorija russkoj prawosławnoj Cerkwi. Sinodalnyj i nowiejszij periody (1700-2005). Moskwa: Izdanije Sretenskowo monastyria; Moskowskaja Duchownaja Akademija, 2006.
  14. Czartoryski Adam Jerzy, Pamiętniki i memoriały polityczne 1776-1809. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 1986.
  15. Czibiriajew Stanisław Archipowicz, Wielikij russkij reformator. Żiźn, diejatielnost’, politiczeskije wzgliady M.[ichaiła] M.[ichajłowicza] Speranskowo. Moskwa: Nauka, 1989).
  16. Dal’ Władimir Iwanowicz, Tołkowyj słowar’ żiwago wielikoruskawo jazyka, t. II, I – 0. Sankt-Peterburg; Moskwa: Izdanije knigoprodawca-tipografa Markwija Osipowicza Wolfa, 1881.
  17. Dołgorukow (Dołgorukij) Iwan Michajłowicz, ”Powiest’ o rożdienii mojom, proischożdienii i wsiej żizni”, [w:] Paweł I: pro et contra. Żiźn i diejatielnost’ impieratora Pawła I w ocenkach sowriemiennikow, issledowatielej i pisatieliej. Antołogia, red. Dmitrij Kiriłłowicz Burłaka, 186-192. Sankt-Peterburg: Russkaja Christianskaja Gumanitarnaja Akademija; OOO >>Izdatielstwo >>Palmira<<, 2017.
  18. Fatiejew Arkadij Nikołajewicz, Speranskij i jewo wriemia. Moskwa: Izdatielstwo >>Feorija<<, 2012.
  19. Fedorczenko Walerij Iwanowicz, ”Aleksiej Iwanowicz Musin-Puszkin, graf …” [w:] Walerij Iwanowicz Fedorczenko, Senatory Rossijskoj imperii. Encykłopedija biografij. 82-82. Moskwa: t. II. >>Minuwszje<<, 2018.
  20. Fedorczenko Walerij Iwanowicz, ”Aleksiejew Iwan Aleksiejewicz” [w:] Walerij Iwanowicz Fedorczenko, Senatory Rossijskoj imperii. Encykłopedia biografij, t. I. 31. Moskwa: >>Minuwszyje<<, 2018.
  21. Fedorczenko Walerij Iwanowicz. ”Kurakin Aleksiej Borisowicz, kniaź”, [w:] Walerij Iwanowicz Fedorczenko, Senatory Rossijskoj imperii. Encykłopedija biografij, 542. Moskwa: t. I, >>Minuwszje<<, 2018).
  22. Gołowaczew Piotr Michajłowicz, Dekabristy. 86 portretow. Moskwa: >>Zacharow<<, 2021.
  23. Gorczakow Michaił Iwanowicz, Cerkownoje prawo. Kratkij kurs lekcij. Sankt-Peterburg: Sankt-Petersburgskij Uniwersitet, 1909.
  24. Gradowskij Aleksandr Dmitrijewicz, Naczała russkowo gosudarstwiennowo prawa, t. 2, Organy uprawlenija, red. Tomsinow Władimir Aleksiejewicz. Moskwa: Izdatielstwo >>Ziercało<<, 2006.
  25. Gradowskij Aleksandr Dmitriejewicz, Wysszaja administracija Rossiji XVIII st.[oletija] i generał – prokurory. Sankt-Peterburg: Tipografija Iwana Boczkariewa, 1866.
  26. Grynwaser Hipolit, Kodeks Napoleona w Polsce [w:] Hipolit Grynwaser, Pisma, t. I. 14-172. Wrocław: Wydawnictwo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, 1951.
  27. [Gussakowskij Piotr Nazariewicz], Ministerstwo Justicii za sto let 1802-1902. Istoriczeskij oczerk. Sankt-Peterburg: Senatskaja tipografia, 1902.
  28. Institut Generał - Gubernatora i Namiestniczestwa w Rossijskoj Imperii, red. Łukowskaja Dżenewra Igoriewna, Raskin Dawid Josifowicz, Czerkiesow Wiktor Wasiliewicz. Sankt-Peterburg: Izdatielstwo Sankt-Petersburgskowo Uniwersiteta, 2001.
  29. Isajew Igor Andrejewicz, Istorija gosudarstwa i prawa Rossiji. Moskwa: Izdatielstwo NORMA-INFRA-M, 2013.
  30. Istorija russkoj prawosławnoj Cerkwi, t.2, Istorija Russkoj Cerkwi ot uczerieżdienija do wostanowlenija Patriarszestwa w Moskwie (1589-1917 gg.), red. Awdiejew Roman Iwanowicz, Timofiejewa Tatiana Juriewna. Moskwa: ROSSPEN, 2015).
  31. Jakuszkin Wieczesław Jewgieniewicz, Speranskij i Arakczejew. Sankt-Peterburg: Tipografija Alsztulera, 1905).
  32. Jegierewa Tatiana, Russkije konserwatory w socjokulturnom kontekstie epochi konca XVIII – pierwoj czetwierti XIX ww. Moskwa: NP Izdatielstwo >>Nowyj Chronograf<<, 2014.
  33. Kamienskij Aleksandr Borisowicz, ”Administratiwnoje uprawlenije w Rossiji XVIII w.[iek]”, [w:] Administratiwnyje reformy w Rossiji: istorija i sowriemiennost’, red. Renat Nurgaliewicz Bajguzin. Moskwa: ROSSPEN, 2006.
  34. Kartaszew Anton Władimirowicz, Istorija russkoj Cerkwi. Moskwa: OOO >>Izdatielstwo >>EKSMO<<, 2005.
  35. Klimaszewska Anna, „Francuskie prawo handlowe na przełomie XIX i XX wieku. Kodeks handlowy Napoleona z 1807 r. a jego dekodyfikacja”, Zeszyty Prawnicze UKSW 11.2 (2011): 189-206.
  36. Kliuczkow Michaił Wasiliewicz, ”Mieroprijatija Pawła I w obłasti mestnowo uprawlenija”, [w:] Paweł I: pro et contra. Żiźn i diejatielnost’ imperatora Pawła I w ocenkach sowriemiennikow, issledowatielej i pisatieliej. Antołogia, red. Dmitrij Kiriłłowicz Burłaka, 402-421. Sankt-Peterburg: Russkaja Christianskaja Gumanitarnaja Akademija; OOO >>Izdatielstwo >>Palmira<<, 2017.
  37. Korf Modest Andrejewicz, Żizń grafa Speranskowo, t. I-. Sanktpeterburg: Imperatorska Publicznaja Biblioteka, 1861.
  38. Kraszennikow Paweł Władimirowicz, Siem’ żiźnij grafa Michaiła Speranskowo. Moskwa: OOO >>Izdatielstwo >>EKSMO<<, 2021.
  39. Kudriawcewa Jelena Pietrowna, Ministerstwo inostrannych dieł wo wtoroj czetwierti XIX wieka. Moskwa: Izdatielstwo >>MGIMO-Uniwersitet<<, 2019.
  40. Łotman Jurij Michajłowicz, Sotworenije Karamzina. Sankt-Peterburg: Izdatielstwo AZBUKA, 2015.
  41. Maciejewski Tadeusz, Historia powszechna ustroju i prawa. Warszawa: Wydawnictwo C.H. Beck, 2000.
  42. Michajłowskij Michaił Gienadiejewicz, ”Speranskij Michaił Michajłowicz”, [w:] Istorija Gosudarstwiennowo Sowieta Rossijskoj Impierii 1801-1917. Wysszeje zakonosowieszczatielnoje uczreżdienije Rossijskoj impierii i wierchniaja pałata pierwowo rossijskowo parłamenta, red. Siergiej Michajłowicz Mironow, Aleksandr Nikołajewicz Czistikow, Denis Nikołajewicz Sziłow. 333-347. Sankt-Peterburg: >>LINKI ROSSIJI<<, 2008.
  43. Muraszew Giennadij Artiomjewicz, Tituły, cziny, nagrady. Sankt-Peterburg: OOO Izdatielstwo >>Poligon<<, 2003.
  44. Naumow Anatolij Walentinowicz, Prestuplenije i nakazanije w istorii Rossiji, cz. I. Moskwa: OOO >>Prospekt<<, 2021.
  45. Pawlenko Nikołaj Iwanowicz, Istorija Piotra Wielikowo. Moskwa: OOO Izdatielstwo >>WIECZE<<, 2006.
  46. Pisarkowa Liubow Fiedorowna, Gosudarstwiennoje uprawlenije Rossiji w pierwoj czetwierti XIX w.: Zamysły, projekty, wopłoszczenije. Moskwa: Izdatielstwo Nowyj Chronograf, Institut Rossijskoj Istorii Rossijskoj Akademii Nauk, 2012.
  47. [Presniakow Aleksandr Jewgieniewicz, Czeczulin Nikołaj Dmitriewicz], Istorija Prawitielstwujuszczewo Senata za dwiesti liet 1711-1911 gg. Sankt-Peterburg, t.II, 1911.
  48. Rajkow Glieb Pawłowicz, Prokuratura Rossiji iz wieka w wiek: ot Sankt-Peterburgskoj gubernii do naszych dniej 1722-2012. Sankt-Peterburg: Redakcionno-izdatielskij dom >>AŁABORG<<, 2012.
  49. Rey Marie-Pierre, Aleksandr I, przeł. A.Ju. Pietrowa, A.Ju. Tereszczenko. Moskwa: Rossijskaja politiczeskaja encykłopedia – ROSSPEN, 2013.
  50. [Romanow] Nikołaj Michajłowicz, wielikij kniaź, Impierator Aleksandr I. Biografija. Moskwa: >>Zacharow<<, 2010.
  51. [Romanow] Nikołaj Michajłowicz, wielkij kniaź, Graf Paweł Aleksandrowicz Storganow (1774-1817). Istoriczeskoje izsledowanije epochi impieratora Aleksandra I, t. I. Sankt-Peterburg: Ekspedicija Zagotowlenija Gosudarstwennych Bumag, 1903.
  52. [Rosenkampff Gustav von], Rozenkampf Gustaw Andriejewicz, Wospominanija [w:] Nina Wasiliewna Minajewa, M.[ichaił] M.[ichajłowicz] Speranskij w wospominaniach sowriemiennikow. Koniec XVIII – pierwaja połowina XIX wiekow. 21-45. Moskwa: OOO Izdatielstwo >>Sobranije<<, 2009.
  53. Rożdiestwienskij Siergiej Wasiliewicz, Istoriczeskij obzor diejatielnosti Ministerstwa Narodnowo proswieszczenija 1802-1902. Sankt-Peterburg: Izdanije Ministerstwa narodnowo proswieszczenija, 1902.
  54. Serbow N.I., ”Szkoła w carstwowanije Aleksandra I i Nikołaja I”, [w:] Siergiej Aleksandrowicz Kniazkow, N.I. Serbow, Oczerk istorii narodnowo obrazowanija w Rossiji do epochi reform Aleksandra II, red. Siergiej Wasiliewicz Rożdżestwienskij. 161-238. Moskwa: Knigoizdatielstwo „Polza” – Władimir Moricewicz Antik i KO, 1910.
  55. Sieredonin Siergiej Michajłowicz, Graf M.[ichaił] M.[ichajłowicz] Speranskij: Oczerk gosudarstwiennoj diejatielnosti. Sankt-Peterburg: Tipografija Towariszczestwa „Obszestwiennaja Polza”, 1909.
  56. Sokołow Oleg, Napoleon, Aleksander i Europa 1806-1812, przeł. Sławomir Skowronek. Oświęcim: Napoleon V, 2020.
  57. Sójka-Zielińska Katarzyna, Historia prawa (Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1989).
  58. Speranskij Michaił Michajłowicz, O koriennych zakonach gosudarstwa [w:] Michaił Michajłowicz Speranskij, Izbrannoje, red. Wadim Surenowicz Parsamow. 194-216. Moskwa: Rossijskaja Politiczeskaja Encykłopedija >>ROSSPEN<< 2010.
  59. Speranskij Michaił Michajłowicz, ”Pierwonaczalnoje naczertanije osobiennowo liceja”, [w:] Liudmiła Borisowna Michajłowa, Powsiedniaja żiźn carskosielskowo liceja 1811-1843, kniga I, „Dniej Aleksandrowych priekrasnoje naczało”. Oczerki licejskoj stariny. 497-499. Sankt-Peterburg: Izdatielstwo >>Władimir Dal’<<; OOO >>Alegro<<, 2021.
  60. Speranskij Michaił Michajłowicz, Obozrenije istoriczeskich swiedienij o swodie zakonow, [w:] Michaił Michajłowicz Speranskij, O zakonach. Izbrannyje raboty i pisma. 74-113. Moskwa: Jurajt, 2021.
  61. Speranskij Michaił Michajłowicz, Zapiska ob ustrojstwie sudiebnych i prawitielstwiennych uczrieżdienij w Rossiji [w:] Michaił Michajłowicz Speranskij, Izbrannoje, red. Wadim Surenowicz Parsamow. 246-296. Moskwa: Rossijskaja Politiczeskaja Encykłopedija >>ROSSPEN<<, 2010.
  62. Speranskij Michaił Michajłowicz. „Permskoje pismo imperatoru Aleksandru I”. W Michaił Michajłowicz Speranskij, O zakonach. Izbrannyje raboty i pisma. 152-166. Moskwa: OOO Izdatielstwo >>Jurajt<<, 2021.
  63. Staszewski Jacek, Wettynowie. Olsztyn: Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego, 2005.
  64. Szepieliow Leonid Jefimowicz, Aparat własti w Rossiji. Epocha Aleksandra I i Nikołaja I. Sankt-Peterburg: >>Iskusstwo – SPB <<, 2007.
  65. Szilder Nikołaj Karłowicz, Imperator Aleksandr Pierwyj: jewo ziżń i carstwowanije, t. II. Moskwa: OAO >>Moskowskije uczebniki i Kartolitografija<<, 2008.
  66. Sziłow Denis Nikołajewicz, ”Koczubej Wiktor Pawłowicz”, [w:] Denis Nikołajewicz Sziłow, Gosudarstwiennyje diejatieli Rossijskoj impierii. Gławy wysszich i centralnych uczreżdienij 1802-1917. 324-326. Sankt-Peterburg: Dmitrij Bułanin. Jewropejskij uniwersitet w Sankt-Peterburge, 2001.
  67. Sziłow Denis Nikołajewicz, ”Korf Modest Andriejewicz”, [w:] Denis Nikołajewicz Sziłow, Gosudarstwiennyje diejatieli Rossijskoj impierii. Gławy wysszich i centralnych uczrieżdienij 1802-1917. Biobibłograficzeskij sprawocznik. 318-324. Sankt-Peterburg: Dmitrij Bułanin, Jewropejskij uniwersitet w Sankt-Peterburgie, 2001.
  68. Sziłow Denis Nikołajewicz, ”Kurakin Aleksiej Borisowicz”, [w:] Denis Nikołajewcz Sziłow, Gosudarstwiennyje diejateli Rossijskoj impierii. Gławy wysszich i centralnych uczreżdienij 1802-1917. 346-348. S.[ankt]-Peterburg: Dmitrij Bułanin. Jewropejskij uniwersitet w Sankt-Peterburgu, 2001.
  69. Sziłow Denis Nikołajewicz, ”Troszczinskij Dmitrij Prokofiewicz”. [w:] Denis Nikołajewicz Sziłow, Gosudarstwiennyje diejatieli Rossijskoj impierii. Gławy wysszich i centralnych uczreżdienij 1802-1917. Biobibłograficzeskij sprawocznik. 678-680. Sankt-Peterburg: Dmitrij Bułanin, Jewropejskij uniwersitet w Sankt-Peterburgie, 2001.
  70. Sziłow Denis Nikołajewicz, Kuźmin Jurij Anatoliewicz, ”Karniejew (Korniejew) Zachar Jakowlewicz” [w:] Denis Nikołajewicz Sziłow, Jurij Anatoliewicz Kuźmin, Czlieny Gosudarstwiennowo sowieta Rossijskoj imperii 1801-1906. Biobibłograficzeskij sprawocznik. 362-363. Sankt-Peterburg: Rossijskaja Nacionalnaja Biblioteka, Izdatielstwo >>Dmitrij Bułanin<<, 2007.
  71. Sziłow Denis Nikołajewicz, Kuźmin Jurij Anatoliewicz, ”Potockij Sewerin Osipowicz” [w:] Denis Nikołajewicz Sziłow, Jurij Anatoliewicz Kuźmin, Czlieny Gosudarstwiennowo Sowieta Rossijskoj imperii 1801-1906. Biobibłograficzeskij sprawocznik. 642-643. Sankt-Petersburg: Rossijskaja Nacionalnaja Biblioteka, Izdatielstwo >>Dmitrij Bułanin<<, 2007.
  72. Szpoper Dariusz, ”Michaił Speranskij i jego rzekome >>zesłanie<< na Syberię w latach 1818-1821”, Studia Iuridica Lublinensia. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Wojciechowi Witkowskiemu, vol. XXV-3 (2016); 907-921.
  73. Szpoper Dariusz, ”Niedoszła próba ograniczenia samodzierżawia. Aleksander I i warszawski projekt konstytucji dla Imperium Rosyjskiego z lat 1818-1820”, Prawo i Więź, nr 34 (2020): 168-202.
  74. Szpoper Dariusz, ”Rada Państwa (1810-1917). Od subsydiarnego organu władzy rosyjskich imperatorów do izby wyższej parlamentu”, Opolskie studia Administracyjno-Prawne, XIV/2 (2016): 91-117.
  75. Talberg Nikołaj, Istorija russkoj Cerkwi. Moskwa: Izdatielstwo Sretenskowo monastyria, 2008.
  76. Tomsinow Władimir Aleksiejewicz, Swietiło rossijskoj biurokratii. Istoriczeskij portret M.[ichaiła] M.[ichajłowicza] Speranskowo. Moskwa: Izdatielstwo >>Ziercało<<, 2012.
  77. Uriłow Ilia, ”Predisłowije”, [w:] [Aleksandr Michajłowicz Gorczakow], Pierepiska kniazia A.[leksandra] M.[ichajłowicza] Gorczakowa s rodnymi i bliskimi. 3-27. Moskwa: OOO w Izdatielskij Dom >>Liubimaja Rossija<<, 2008.
  78. Wigel Filipp Filippowicz, Zapiski. Moskwa: Izdatielstwo TERRA-TERRA; Kniżnyj Kłub Knigowiek, 2019.
  79. Władimirskij-Budanow Michaił Flegontowicz, Obzor istorii russkowo prawa. Moskwa: Izdatielskij Dom >>Territorija Buduszczewo<<, 2005.
  80. Wortman Richard, Włastitieli i sudii. Rozwitie prawowo soznanija w imperatorskoj Rossiji, przeł. M.D. Dołbiłow, F.Ł. Sewastianow. Moskwa: Nowoje Literaturnoje Obozrienije, 2004.
  81. Woskresenskij Nikołaj Aleksiejewicz Piotr Wielikij kak zakonodatiel. Issledowanije zakonodatielnowo processa w Rossiji w epochu reform pierwoj czetwiertii XVIII wieka, red. Dmitrij Olegowicz Sierow. Moskwa: OOO >>Nowoje Literaturnoje Obozrenije<<; Deutsches Historisches Institut Moskau, 2017.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.