Przejdź do głównego menu Przejdź do sekcji głównej Przejdź do stopki
Prawo i Więź

Artykuły

Nr 1 (48) (2024)

Sąd grodzki Księstwa Inflanckiego w latach 1764-1772

DOI
https://doi.org/10.36128/PRIW.VI48.733
Przesłane
12 sierpnia 2023
Opublikowane
25.03.2024

Abstrakt

W 1677 roku wprowadzono na terenie zależnej od Rzeczypospolitej Obojga Narodów części Inflant (Księstwa Inflanckiego) nową organizację sądownictwa. Utworzone wówczas sądy ziemski i grodzki miały funkcjonować na wzór polsko-litewskich odpowiedników. Sąd grodzki inflancki obradował na zamku w Dyneburgu, a jego pracami kierował starosta, któremu podlegali podstarosta, sędzia i pisarz. Prace kancelaryjne wykonywał regent. W 1765 roku dołączono do składu kolejnych dwóch sędziów. W czasach panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego dyneburski sąd grodzki orzekał podczas dwóch sesji w ciągu roku (w sierpniu i w grudniu). Podstawą prawną jego jurysdykcji pozostawał III Statut litewski, a apelacje od zapadłych wyroków kierowano do sądu asesorskiego koronnego. Dokumenty sądowe sporządzano w języku polskim. W 1772 roku Księstwo Inflanckie zostało przyłączone do Cesarstwa Rosyjskiego.

Bibliografia

  1. Borowski Tomasz, Miasta, zamki i klasztory państwa krzyżowego Zakonu Szpitala Najświętszej Marii Panny Domu Niemieckiego w Jerozolimie nad Bałtykiem. Inflanty. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Volumen, 2010.
  2. Dybaś Bogusław, „Inflanty a polsko-litewska Rzeczpospolita po pokoju oliwskim (1660)”, [w:] Między Zachodem a Wschodem. Studia z dziejów Rzeczypospolitej w epoce nowożytnej, red. Jacek Staszewski, Krzysztof Mikulski, Jarosław Dumanowski. 108-127. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2002.
  3. Dybaś Bogusław, „Materiały źródłowe do dziejów województwa inflanckiego i powiatu piltyńskiego w Państwowym Archiwum Historycznym Łotwy w Rydze” Archeion, t. LI (2000): 87-92.
  4. Dybaś Bogusław, „Uwagi na temat elity województwa inflanckiego w XVII-XVIII wieku”, [w:] Władza i prestiż. Magnateria Rzeczypospolitej w XVI-XVIII wieku, red. Jerzy Urwanowicz, przy współudziale Ewy Dubas-Urwanowicz, Piotra Guzowskiego. 243-253. Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 2003.
  5. Dybaś Bogusław, Jeziorski Paweł Artur, „Wstęp”, [w:] Szlachta polsko-inflancka wobec przełomu. Materiały z dyneburskich akt grodzkich i ziemskich z lat 1764-1775, wyd. Bogusław Dybaś, Paweł Artur Jeziorski, przy współpracy Tomasza Wiśniewskiego. 7-38. Toruń: Wydawnictwo Instytutu Historii PAN, 2018.
  6. Heyde Jürgen, „Kość niezgody – Inflanty w polityce wewnętrznej Rzeczypospolitej w XVI-XVII wieku”, [w:] Prusy i Inflanty między średniowieczem a nowożytnością. Państwo-społeczeństwo-kultura, red. Bogusław Dybaś, Dariusz Makiłła. 159-168. Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2003.
  7. Jeziorski Paweł Artur, „Dyneburg w ostatnim stuleciu istnienia Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Przyczynek do dziejów społecznych i gospodarczych miasta”, [w:] Stan badań nad wielokulturowym dziedzictwem dawnej Rzeczypospolitej, t. II, red. Wojciech Walczak, Karol Łopatecki. 409-439. Białystok: Instytut Badań nad Dziedzictwem Kulturowym Europy, 2010.
  8. Kanecki Oskar, Sądy kapturowe Wielkiego Księstwa Litewskiego (1572-1764). Sopot: Wydawnictwo Arche Marek Tokarczyk, 2020.
  9. Konieczna Diana, „Litewska kampania sejmikowa przed sejmem warszawskim z 1677 roku” Rocznik Lituanistyczny, t. III (2017): 81-93.
  10. Kuntze Edward, Organizacja Inflant w czasach polskich. Gdynia: Instytut Bałtycki w Gdyni, 1939.
  11. Manteuffel Gustaw, Inflanty Polskie poprzedzone ogólnym rzutem oka na siedmiowiekową przeszłość całych Inflant. Poznań: Księgarnia Jana Konstantego Żupańskiego, 1879.
  12. Mikulski Krzysztof, „Wstęp”, [w:] Urzędnicy inflanccy XVI-XVIII wieku. Spisy, oprac. Krzysztof Mikulski, Andrzej Rachuba. 5-22. Kórnik: Biblioteka Kórnicka, 1994.
  13. Plater [Adam], „Krótka historyczno-chronologiczna wiadomość o dawnym Dynaburgu i o Fortecy dynaburgskiej od roku 1667 o jej Garnizonie, Arsenale, tudzież o Starostach dynaburgskich; z dodatkiem funduszu Alexandra Korwina Gąsiewskiego na kościół dynaburgski, Assygnat, Ordynansow i listow autentycznych Hetmana W. X. Lit. do Starostow dynaburgskich pisanych, oraz krótkiej informacji o Frej-kompanji Platera” Rubon. Pismo poświęcone pożytecznej rozrywce, t. I (1842): 19-57.
  14. Skrzetuski Wincenty, Prawo polityczne narodu polskiego, t. II. Warszawa: w Drukarni J. K. Mci i Rzeczypospolitey u XX. Scholarum Piarum, 1784.
  15. Szczygielski Wojciech, Referendum trzeciomajowe. Sejmiki lutowe 1792 roku. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 1994.
  16. Tarvel Enn, „Stosunek prawnopaństwowy Inflant do Rzeczypospolitej oraz ich ustrój administracyjny w l. 1561–1621” Zapiski Historyczne Poświęcone Historii Pomorza i Krajów Bałtyckich, z. 1 (1970): 49-77.
  17. Tuulse Armin, Die Burgen in Estland und Lettland. Dorpat: Dorpater Estnischer Verlag, 1942.
  18. Woźniakowa Maria, Sąd asesorski koronny (1537-1795): jego organizacja, funkcjonowanie i rola w dziejach prawa chełmińskiego i magdeburskiego w Polsce. Warszawa: Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych, 1990.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.