Pasek boczny artykułu

Przesłane
20 kwietnia 2023
Opublikowane
10 lipca 2023
Pobieranie
pdf
Statystyczny
Read Counter : 179 Pobieranie : 171

Treść głównego artykułu

Abstrakt

W niniejszym opracowaniu podjęto analizę sytuacji, w której osoba pozostająca w związku małżeńskim z powodu zaburzeń demencyjnych traci zdolność do prowadzenia własnych spraw w zakresie zarządu majątkiem osobistym. De lege lata przedstawicielstwo ustawowe małżonka na podstawie art. 29 k.r.o. przysługuje tylko w przypadku przeszkody przemijającej, a więc może być wykorzystane w początkowej fazie choroby, kiedy zaburzenia są przejściowe. Wraz z utrwaleniem się zaburzeń umocowanie to już nie działa, co stawia małżonka przed dylematem odnośnie wszczęcia postępowania o ubezwłasnowolnienie w celu zapewnienia choremu współmałżonkowi reprezentacji.


W artykule podjęto próbę zaproponowania reformy przepisów k.r.o. mającej zapewnić wsparcie osobom doznającym zaburzeń psychicznych w sytuacji, gdy chory nie ustanowił wcześniej pełnomocnika i ze względu na aktualny stan psychiczny już go ustanowić nie może, a ubezwłasnowolnienie jawi się jako zbyt daleko idąca, a więc nieproporcjonalna i  niepotrzebna ingerencja w sferę prawną chorego. W świetle tego postulatu sąd opiekuńczy mógłby niejako „przedłużyć” umocowanie małżonka do reprezentacji drugiego małżonka także w przypadku, gdy przeszkoda uległa utrwaleniu, jednak w odróżnieniu od umocowania ex lege z art. 29 k.r.o., byłby to środek wymagający okresowej kontroli ze strony sądu. Założenie równoległej reprezentacji, która nie umniejsza formalnie zdolności do czynności prawnych reprezentowanego pozwoliłoby uniknąć naruszenia godności osoby chorej i zmniejszyłoby efekt napiętnowania i społecznego wykluczenia.


Aktualnie, z uwagi na zgłaszane w doktrynie postulaty reformy instytucji ubezwłasnowolnienia, a nawet całkowitej rezygnacji z niej w polskim systemie prawnym, konieczne jest poszukiwanie alternatywnych wobec ubezwłasnowolnienia instrumentów ochrony osób z zaburzeniami psychicznymi, w tym – osób cierpiących na demencję. Niniejszy artykuł stanowi zatem głos w toczącej się współcześnie dyskusji na temat podwyższenia standardów i uelastycznienia ochrony osób starszych w sferze prawa prywatnego.

Słowa kluczowe

Reprezentacja małżonka, zarząd majątkiem osobistym, skutki prawne demencji małżonka Spouse representation, personal property management, legal consequences of a spouse’s dementia

Szczegóły artykułu

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Referencje

  1. Andrews June, Demencja. Kompleksowy przewodnik po chorobie. Gdańsk: Wydawnictwo Harmonia, 2017.
  2. Antas Marek, „Komentarz do art. 29 k.r.o.”, [w:] Kodeks rodzinny i opiekuńczy, red. Mariusz Załucki. 176-180. Warszawa: C. H. Beck, 2023.
  3. Balwicka-Szczyrba Małgorzata, „Komentarz do art. 101 k.c.”, [w:] Pełnomocnictwo. Komentarz, Małgorzata Balwicka- Szczyrba, Marcin Glicz, Anna Sylwestrzak. 76-86. Warszawa: Wolters Kluwer, 2020.
  4. Błędowski Piotr, „Konsekwencje procesu demograficznego starzenia się ludności jako zadanie dla administracji publicznej”, [w:] Raport na temat sytuacji osób starszych w Polsce, red. Piotr Błędowski, Barbara Szatur-Jaworska, Zofia Szweda-Lewandowska, Paweł Kubicki. 33-48. Warszawa: Instytut Pracy i Spraw Socjalnych, 2012.
  5. Breyer Stefan, Stanisław Gross, „Komentarz do art. 29 k.r.o.”, [w:] Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, red. Maurycy Grudziński, Jerzy Ignatowicz. 47-48. Warszawa: Wydawnictwo Prawnicze, 1966.
  6. Domański Maciej, „Ubezwłasnowolnienie w prawie polskim a wybrane standardy międzynarodowej ochrony praw człowieka” Prawo w Działaniu, nr 17 (2014): 7-47.
  7. Drapała Przemysław, Prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia. Konstrukcja prawna. Warszawa: C. H. Beck, 2010.
  8. Drobot Jolanta, „Ubezwłasnowolnienie całkowite na tle rozwiązań europejskich” Radca Prawny, nr 1 (2020): 115-132.
  9. Ernst Ulrich, „Ubezwłasnowolnienie” Transformacje Prawa Prywatnego, nr 4 (2010): 21-32.
  10. Gabryelewicz Tomasz, „Czym jest otępienie?”, [w:] Otępienie w praktyce, red. Tomasz Gabryelewicz, Anna Barczak, Maria Barcikowska. 11-16. Poznań: Termedia Wydawnictwa Medyczne, 2018.
  11. Gabryelewicz Tomasz, „Otępienie rzekome”, [w:] Otępienie w praktyce, red. Tomasz Gabryelewicz, Anna Barczak, Maria Barcikowska. 17-22. Poznań: Termedia Wydawnictwa Medyczne, 2018.
  12. Gajda Janusz, „Komentarz do art. 29 k.r.o.”, [w:] Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, red. Krzysztof Pietrzykowski. 289-293. Warszawa: C. H. Beck, 2018.
  13. Gauthier Serge, Pedro Rossa-Neto, „Wstęp do rozpoznania otępienia”, [w:] Demencja. Trafna diagnoza, red. Serge Gauthier, Pedro Rossa-Neto. 1-5. Warszawa: PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2011.
  14. Gołębiowski Krzysztof, „Pojęcie zarządu na przykładzie art. 29 k.r.o.” Kwartalnik Prawa Prywatnego, nr 1 (2019): 121-145.
  15. Gołowkin-Hudała Magdalena, „Obowiązek zaspokajania potrzeb rodziny wobec podeszłego wieku małżonków”, [w:] Prawne aspekty starości, red. Aleksandra Wilk, Magdalena Gołowkin-Hudała. 67-82. Warszawa: Difin, 2014.
  16. Greguła Joanna, „Przedstawicielstwo opiekuńcze – projekt nowej instytucji w prawe rodzinnym” Krakowski Przegląd Notarialny, nr 2 (2016): 17-48.
  17. Grochmal-Bach Bożena, Cierpienie osób z otępieniem typu Alzheimera. Podejście terapeutyczne. Kraków: Wydawnictwo WAM, 2007.
  18. Gromek Krystyna, Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz. Warszawa: C. H. Beck, 2004.
  19. Jadczak-Żebrowska Marta, Prawa i obowiązki małżonków. Warszawa: Wolters Kluwer, 2017.
  20. Jędrejek Grzegorz, Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz do art. 1-616. Warszawa: Wolters Kluwer, 2013.
  21. Kędziora-Kornatowska Kornelia, Anna Polak-Szabela, „Zaburzenia otępienne w populacji osób powyżej 60. Roku życia”, [w:] Psychogeriatria, red. Mateusz Cybulski, Napoleon Waszkiewicz, Elżbieta Krajewska-Kułak, Kornelia Kędziora-Kornatowska. 13-25. Warszawa: PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2022.
  22. Kiejna Andrzej, „Epidemiologia choroby Alzheimera”, [w:] Choroby otępienne. Teoria i praktyka, red. Jerzy Leszek. 25-30. Wrocław: Wydawnictwo Continuo, 2003.
  23. Kiełb-Grabarczyk Dorota, „Ludzie starzy jako osoby doznające przemocy i jako jej sprawcy”, [w:] Przemoc w rodzinie. Ujęcie interdyscyplinarne, red. Łukasz Wirkus, Paweł Kozłowski. 161-184. Kraków: Impuls, 2017.
  24. Kleniewska Irena, „Praktyka sądowa w zakresie ustanawiania i nadzorowania opieki dla osoby ubezwłasnowolnionej całkowicie” Prawo w działaniu, nr 4 (2008): 104-118.
  25. Kociucki Leszek, Zdolność do czynności prawnych osób dorosłych i jej ograniczenia. Warszawa: C. H. Beck, 2011.
  26. Lubowiecki Daniel, Ubezwłasnowolnienie w Polsce w świetle standardów Rady Europy. Łódź-Warszawa: Archaegraph Wydawnictwo Naukowe, 2020.
  27. Machnikowski Piotr, „Pełnomocnictwo opiekuńcze w pracach Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Cywilnego w latach 2012-2015” Rejent, nr 5 (2016): 50-59.
  28. Nowicka Agnieszka, Opieka i wsparcie osób z chorobą Alzheimera i ich opiekunów rodzinnych w Polsce. Zielona Góra: Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego, 2015.
  29. Oberholzer Mihael, Claudio Bassetti, Réne Müri, Kristina Göhl, Ansgar Felbecker, Georg Kägi, Lilian de Cassai, Uwe Herwig, Dominik Zieglgänsberger, „Postacie otępienia”, [w:] Choroby otępienne, red. Konrad Rejdak. 41-84. Wrocław: Edra Urban & Partner, 2020.
  30. Opala Grzegorz, „Epidemiologia otępień w perspektywie prognoz demograficznych”, [w:] Choroby otępienne. Teoria i praktyka, red. Jerzy Leszek. 31-44. Wrocław: Wydawnictwo Continuo, 2003.
  31. Pasieka-Kuzara Marta, „Bliski koniec instytucji ubezwłasnowolnienia?” Transformacje Prawa Prywatnego, nr 2 (2021): 85-104.
  32. Piątowski Józef, „Wzajemna reprezentacja małżonków”, [w:] System prawa rodzinnego i opiekuńczego, red. Józef Piątowski. 270-276, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź: Ossolineum, 1985.